25 godina od smrti Endija Vorhola

Pre 25 godina, 22. februara 1987. godine, Endi Vorhol, jedna od najvećih figura popularne kulture, američki slikar, reditelj, publicista, glumac, umro je u 58. godini.

Rođen je kao Endru Varhola u Pitsburgu u Pensilvaniji. Rano je pokazao talenat za umetnost i studirao je dizajn na univerzitetu u Pitsburgu. U Njujork se preselio 1949. i počeo je uspešnu karijeru u jednom magazinu, baveći se ilustracijom i oglasima. Postao je poznat po svojim neobaveznim potezima pri crtanju cipela. To je dovelo do njegove prve izložbe u Njujorku.

Tokom 1960-ih Vorhol je od jednog od najuspešnijih reklamnih ilustratora postao jedan od najpoznatijih umetnika Amerike. Vorhol je uradio do tada nemoguće - spojio je umetnost sa komercijalnom umetnošću i stvorio popularnu kulturu - pop art i kasnije postao poznat kao ''Papa popa" (Pope of Pop).

Njegove prve slike prikazuju likove iz crtanih filmova i reklama, koje je radio ručno. Kasnije, Vorhol svoje teme traži u brendovima, zvezdama i dolarima i isključuje svaki trag ''ruke". Vorhol je takođe slikao i poznate američke proizvode, kao što je ''Koka-kola'', ali i poznate popularne ličnosti poput Merilin Monro, Elizabet Tejlor i Elvisa Prislija. 

Godine 1963. osnovao je čuveni atelje ''Fabrika'' u kome su redovni gosti bili slikari, pisci, muzičari i poznate andergraund ličnosti.

U to vreme počeo je da se bavi štampom na tkanini - sitotiskom i radio slike u serijama, i postigao ne samo da se bavi umetnošću masovne proizvodnje, već da i sama umetnost postaje masovni produkt. Njegov rad veoma brzo postaje kontroverzan i popularan.

Godine 1968. umetnica Valeri Solanas je u ''Fabrici'' pucala na Vorhola. Pre ovog događaja Solanas je bila marginalna ličnost u čuvenom ateljeu. Osnovala je ''grupu" pod nazivom S.C.U.M. - ''Društvo za sečenje muškaraca'', u kojem je bila jedini član. Ona se pojavljuje u Vorholovom filmu iz 1968. godine ''Ja čovek'' (I, A Man). Vorhol je bio teško ranjen i jedva je preživeo.

U poređenju sa uspehom i skandalima iz 1960- ih, 1970-te bile su mnogo mirnije. Vorhol je počeo da okuplja nove, bogatije ličnosti, koje je portretisao. Njegov čuveni portret kineskog političara Mao Ce Tunga napravljen je 1973. godine.

Vorhol, inače homoseksualac, bio jedan od prvih vodećih američkih umetnika koji su bili otvoreni po pitanju svoje seksualnosti. Mnogi su ga smatrali za aseksualnu osobu ili voajera. Međutim, te tvrdnje su odbacili njegovi biografi.

Vorhol je preminuo relativno rano, u svojoj 58. godini u Njujorku. Prema novinskim izveštajima, on se dobro oporavljao posle rutinske operacije žučne kese, pre nego što je umro u snu od iznenadnog infarkta. Bolničko osoblje nije dobro pratilo njegovo stanje i posle operacije su mu dali mnogo tečnosti, zbog čega je došlo do hiperhidratacije. Endi Vorhol je sahranjen na grkokatoličkom groblju u, predgrađu Pitsburga. Među ljudima koji su održali posmrtni govor bila je i japanska avangardna umetnica i mirovna aktiviskinja Joko Ono.

(telegraf.rs)