Stručnjaci traže da se spreči svojatanje onog što je srpsko na Kosovu i Metohiji

Foto: Shutterstock

Zvanično reagovanje Prištine i nezadovoljstvo Albanaca sa Kosova i Metohije zbog fotografije, koju je na Tviteru koju je objavio evropski komesar Oliver Varheji posle sastanka sa predsednikom Aleksandrom Vučićem, a na kojoj se vidi monografija "Hrišćansko nasleđe Kosova i Metohije" engleskom jeziku, po oceni sagovornika Tanjuga samo potvrđuju kolika je važnost prezentovanja srpskog kulturnog nasleđa na KiM u sprečavanju njegovog otimanja i prisvajanja.

Dopisni član SANU i profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu, Dragan Vojvodić, kaže da se na primeru monografije o hrišćanskom nasleđu vidi se kako je druga strana shvatila "opasnost" i zato je važno stvarati takva dela, promovisati ih i koristiti za postizanje pravednih ciljeva, odnosno očuvanje umetnosti i našeg nasleđa i u fizičkom i u identitetskom smislu.

On smatra da u tom pogledu treba raditi više, organizovanije i svrsishodnije i da nam nedostaje sveobuhvatna i dobro osmišljena strategija koja bi obuhvatila plansko dokumentovanje, odnosno sistematsku digitalizaciju spomeničkog nasleđa u celoj Srbiji, na prvom mestu onog najugroženijeg, na KiM.

- Naša dužnost je da ih sačuvamo ne samo zbog vrednosti koju imaju za našu i svetsku kulturu, već i zbog onih koji će na tome graditi budućnost. Važno je pisati i na engleskom i na srpskom jeziku jer se i kod nas mogu čuti nedoumice i tvrdnje da to nije srpska, već vizantijska umetnost - ističe Vojvodić.

Vojvodić kaže da je SANU poslednjih godina intenzivirala rad na dokumentovanju, proučavanju i afirmaciji ukupnog kulturnog nasleđa na KiM, a razmatra se pokretanje velikog trogodišnjeg projekta sveobuhvatnog digitalizovanja i proučavanja srpske kulturne baštine na KiM.

- Vrednih publikacija ima, ali nemoguće je doći do stvarne međunarodne promocije vrednosti i afirmacije našeg kulturnog nasleđa na KiM ako se u okviru odgovornih državnih institucija ne razvije celovita strategija, koja će rezultirati sadržajnim i komunikativnim sajtovima na srpskom i engleskom jeziku koji bi pružili detaljan pregled našeg spomeničkog nasleđa. Jedino zaokruženim sistemom dokumentovanja, proučavanja i prezentovanja srpske umetničke baštine biće moguće sistemski se suprotstaviti prikrivanju ili prekrajanju istine o njoj na zvaničnim sajtovima privremenih kosovskih institucija - ocenjuje Vojvodić.

Kao važnu publikaciju posvećenu našoj baštini na KiM Vojvodić izdvaja i naučnu monografiju o crkvi Svetog Nikole u Novom Brdu koju je 2018. godine na srpskom i engleskom jeziku izdao Republički zavod za zaštitu spomenika kulture iz Beograda.

- Ta monografija je pokazala kako pouzdano naučno štivo, dostupno stranim čitaocima, može odigrati značajnu ulogu ne samo u naučnim raspravama nago i u kulturno-političkim i versko-političkim sporovima - kaže Vojvodić.

On podseća da da je SANU poslednjih godina objavila niz publikacija, a među najznačajnijim je knjiga o crkvi Svetog Ðorđa u Rečanima kod Suve Reke, koja je srušena u leto 1999.godine.

Iako najangažovanija, SANU u tom poslu nije usamljena, a poslednjih godina izdato jeviše značajnih publikacija poput naučno-popularne monografije o srpskim kosovskometohijskim crkvama sa liste Uneska (Pećka patrijaršija, Bogorodica Ljeviška, Gračanica, Dečani, Dečanska riznica) ili knjige "Srpska groblja na Kosovu i Metohiji: Uništena spomenička i jezička baština".

I istoričar umetnosti, docent na Fakultetu umetnosti u Prištini, Jelena Pavličić Šarić, koja se bavi istraživanjem kulturnog nasleđa na KiM ističe da da prezentovanje srpskog nasleđa na KiM, ipak, nije učestalo, posebno van akademskih krugova.

Good discussion w @predsednikrs @avucic in Brussels today about #Serbia’s EU-related reforms, fight against #COVID19, preparations for Economic & Investment Plan @EU_Commission will put forward in the autumn and regional cooperation. pic.twitter.com/OKXBW0zgnO— Oliver Varhelyi (@OliverVarhelyi) July 16, 2020

Ona napominje da se preyentacija našeg kulturnog blaga odvijala uvek paralelno sa njegovim istraživanjem i da se poslednje dve decenije predstavljanjem srpskog kulturnog nasleđa na KiM želi ukazati kako na dosegnuta saznanja tako i na naučnu istinu kada je reč o razvoju i identitetu pomenutog nasleđa.

Pavličić podseća na publikaciju koja se pojavila uoči ratnih zbivanja na KiM "TerraSacra.L''artedel Kosovo" akademika i istoričara umetnosti Gojka Subotića koja je objavljena uoči ratnih zbivanja na KiM na italijanskom, a potom i na nekoliko evropskih jezika, zatim monografije "Zadužbine Kosova" i proširenog izdanja iz 2015.godine, ali i izložbe i pojedinačni naučni i stručni radovi, afirmišu vrednosti nasleđa na KiM.

- Prikazuju njegovo stvaranje i viševekovni opstanak, podsećaju javnost na veličinu i značaj kulturnih tekovina koje je srpski narod ostvario i baštinio na KiM. Posledično, i na civilizacijske gubitke nastale uništavanjem tog nasleđa - navodi Pavličić Šarić za Tanjug.

- Kroz opipljive artefakte i prikazana foto i pisana dokumenta koja potkrepljuju neku naučnu činjenicu, izložbe su ubedljiviji medij blizak raznovrsnoj publici. Zato čudi što nisu učestalije, dužeg trajanja i profilisanog sadržaja kao i što nisu zastupljene ne samo u galerijskom prostoru već i na mestima srpske baštine na Kosmetu - kaže Pavličić Šarić.

Ukazuje na činjenicu da su međunarodni zvaničnici, međunarodni stručnjaci i turisti česti posetioci naših spomenika na KiM, ali da od albanskih vodiča mogu dobiti drugačiju sliku o spomeniku, najčšće identitetski očišćenu.

- Takvim posetama sam i sama više puta prisustvovala, i bilo mi je jasno da moj i glas mojih kolega nije (uvek) dovoljan, odnosno da mi nećemo biti uvek na terenu, da branimo istinu, niti možemo primorati ljude da čitaju stručne publikacije. U tom smislu, prezentacija u neposrednoj blizini spomenika ili virtuelna na sajtovima i smart aplikacijama bi široj javnosti približilo naše nasleđe na KiM - napominje Pavličić Šarić.

Osim što bi se tako prikazao nastanak i razvoj nekih spomenika, kao i njihova aktuelnu ugroženost, važno bi bilo ukazati i na to, da su mnogi od njih aktivni "sudeonici života".

- Imaju svoje korisnike i žive baštinike, te su zato u domaćoj sredini percipirani kao stubovi opstanka srpskog naroda na KiM. Razumevanjem te pozicije, bilo bi jasno i zašto nam je stalo do njihovog očuvanja, pored baštinskih vrednosti koje ih karakterišu - navodi Pavličić Šarić.

(Tanjug.rs)