PRVI TAKAV U EVROPI: Budistički hram na Zvezdari danas je servis za hlađenje! (FOTO)

Jedan deo zajednice Kalmika iz Rusije stigao je u Beograd, pomogao u obnovi grada posle Prvog svetskog rata, a potom bio odbačen jer je "nesrpske nacionalosti".

U vreme dok je Beograd bio, čini se, veća metropola nego u 21. veku, na njegovoj teritoriji sagrađen je prvi budistički hram u Evropi. Priča o ovom hramu ujedno je i priča o nevoljama, pomoći, novom domu, prihvatanju i odbacivanju.

Kako je pre više od 10 godina pisao nedeljnik "Vreme", pozivajući se na knjigu "Kalmici u Srbiji 1920–1944" istoričara dr Tome Milenkovića, ovaj zapadnomongolski narod u Beograd je, nakon Prvog svetskog rata, stigao iz ruskih oblasti. U to vreme prestonica Kraljevine oporavljala se od strašnih razaranja koje je tokom rata preživela.

U gradu, na potezu od Višnjice do Cvetkove pijace, postojale su ciglane i crepane, u kojima se prozivodio materijal neophodan za izgradnju. I u kojima su, između ostalih, posao dobili i pripadnici zajednice Kalmika.

Vlasnik jedne od ciglana, industrijalac Miloš Jaćimović, u znak zahvalnosti za pomoć koju su nesebično pružili Beogradu, poklonio je svojim radnicima zemljište u blizini svojih ciglana, ali i crep i ciglu, tako da je u delovima grada koje danas znamo kao Učiteljsko naselje i Mali Mokri Lug niklo čitavo jedno kalmičko naselje.

Sa "Kinezima", kako su ih zvali stanovnici ovih naselja, u Srbiju je stiglo i nekoliko njihovih sveštenika. Najstariji po godinama i svešteničkom činu bio je bakša Gavi Džimba (Mančuda) Borinov. Svoju prvu bogomolju u Beogradu Kalmici su uspostavili u septembru 1923. godine u dve iznajmljene sobe u Ulici Vojislava Ilića br. 47.

U tim prostorijama hram se nalazio do kraja 1925. godine kada je premešten u Metohijsku ulicu br. 51, a aprila 1928. godine formiraju Kalmičku koloniju. Za predsednika je izabran bivši pukovnih ruske vojske Abuša Aleksejev, koji će zajedno sa budističkim starešinom bakšom Mančuda Borinovim pokrenuti akciju za izgradnju budističkog hrama u Beogradu.

Na zemljištu koje im je dao Jaćimović Kalmici su izgradili budistički hram, koji je završen 1929. godine. Svečano osvećenje hrama, prvog i jedinog takve vrste u Evropi, obavljeno je 12. decembra 1929. godine. Ceremoniju osvećenja novog hrama su obavili bakša Namđal Nimbušev, duhovni vođa Kalmika u izgnanstvu, koji je za tu svečanu priliku doputovao iz Pariza, i bakša beogradski Umaljdinova, uz asistenciju dvojice sveštenika.

U Vodiču kroz Beograd objavljenom 1930. godine nailazi se na odrednicu o hramu, a godinu dana kasnije ulica u kojoj se hram nalazio dobija novo ime: Budistička ulica. Kada je dom sagrađen i počeo da funkcioniše, ubrzo potom formiran je i Budistički duhovni savet koji je bio spona među svim mesnim Kalmicima. Prilikom proslava većih budističkih praznika dolazili su i Kalmici iz drugih delova Srbije.

Kalmička princeza Nirdžidma Torgutska je posetila beogradski hram 20. septembar 1933. Beogradskom hramu su i dalje nedostajali mnogi bogoslužbeni predmeti koje nije bilo moguće nabaviti u Evropi, pa je preko poslanika Japana u Bukureštu iz Tokija stigao veliki bronzani kip Bude, čije je osvećenje izvršeno 25. marta 1934. godine.

Pola godine po osvećenju Budine statue, beogradski budisti su održali pomen kralju Aleksandru, ubijenom u atentatu prilikom zvanične posete Francuskoj. Nakon nekog vremena, i gradske vlasti su počele novčano da pomažu sveštenstvo. Proslava desetogodišnjice izgradnje hrama održana je 23. 11. 1939. Novčana pomoć gradske vlade im je ukinuta 1942. godine kao licima nesrpske nacionalnosti.

U borbama za oslobođenje Beograda, u okviru "Beogradske operacije" 1944. godine, delimično je porušen gornji deo kalmičkog hrama. Beogradska kolonija Kalmika je prestala da postoji iste godine, kada su njeni članovi izbegli u Nemačku, a kasnije u SAD.

Nakon rata, nove vlasti su smatrale da je beogradski budistički hram izgubio razlog za postojanje jer je ostao bez vernika i bez relikvija, pa su 1950. srušili kupolu hrama a prizemlje pretvorili u Dom kulture. Kasnije je u toj zgradi prostorije imao Socijalistički savez radnog naroda. Na kraju je zgradu preuzela radna organizacija "Budućnost", koja je hram porušila, a na njegovim temeljima podigla dvospratnu zgradu u koju je uselila svoj servis za hlađenje.

Danas u Beogradu više ne postoji kalmička zajednica niti budistički hram. Ulica u kojoj je bio hram zove se Budvanska.

(Telegraf.rs)