U svetinji kod Gnjilana kršten je knez Lazar: Manastir i u ruševinama pleni svetlošću i sjajem

Mapa Kosova i Metohije, na kojoj su crkve i manastiri načičkani jedni do drugih i u realnosti, na terenu, stvarno izgleda tako. U koje god selo da se uđe, zađe u šumu ili grad, nailazi se na crkve, manastire, ali nažalost, najčešće na njihove ruševine. Svi oni koji su tokom vekova kidisali na ove krajeve osvajajući ih, trudili su se da zatru sve što je srpsko, ne bi li tragove duhovnog, kulturnog i nasleđe srpske državnosti, obrisali sa prostora Kosovskog Pomoravlja.

Jedna od svetinja, čije ruševine i dalje plene svetlošću i svetošću, je manastir Svetog Dimitrija u ataru sela Kmetovce, nekoliko kilometara istočno od Gnjilana.

U brdima iznad Kmetovca, nedaleko od šume, koja od manastira ide ka istoku, nalaze se ostaci crkve u kojoj je, prema predanju, kršten knez Lazar.

Vladar koji je srpskom narodu pokazao kojim putem da hodi, ostavljajući mu u amanet kosovski zavet, rodio se u Prilepcu, koji je od Kmetovca svega nekoliko kilometara udaljen, te narodno verovanje, da je u ovoj crkvi kršten, ima utemeljenje.

Spomenik kulture od izuzetnog značaja

Usmena predanja kažu da je manastir nastao u vreme cara Dušana sredinom 14. veka. Manastir se našao na udaru Turaka posle Kosovskog boja 1389. godine, a skroz je razoren u 18. veku. U periodu između 1966. i 1968. godine, nad ostacima crkve izvedeni su konzervatorski radovi. Manastirske ruševine danas se nalaze pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Meštani Kmetovca, ali i okolnih sela se svakog praznika u velikom broju okupljaju oko zidina ovog hrama.

- Ovde smo dolazili još kao deca, tako je i danas. Tada je bilo mnogo više ljudi, mnogo više Srba. Ovde kod groblja bila je stara velika trešnja. Sada je nema. Međutim, evo za 40, 50 godina, sve se promenilo. Malobrojni Srbi u ovom kraju pokušavaju da opstanu nekako. Živi se teško, posla nema, mladi odlaze. Retki su oni koji ovde nađu neki posao, preživljava se uglavnom od poljoprivrede i penzija - kaže jedna penzionerka, koju je udaja odvela iz rodnog kraja.

Oko crkve nalazi se veoma staro srpsko groblje, a zapadno od nje nekada je bio hrast, po svemu sudeći star više stotina godina.

Stablo je verovatno polomio vetar. Korenje i slomljeno drvo stoje metar i po iznad zemlje, a ostaci hrastove kore naslagani su u njegovoj blizini.

Neposredna okolina sa dolinom oko manastira zove se Varvarica. Crkva Svetog Dimitrija i danas svetli neumanjenim sjajem, pružajući prelep pogled na tek uzorane njive, pašnjake i šume.

Mir i smirenje, ni vetar ne duva

Iz njenih zidova niče trava, mahovina, a tu je i prošlogodišnje sasušeno poljsko cveće. Ostaci nekog ukrasa, položeni su na njene zidove. Mesto krštenja vladara koji je srpskom narodu pokazao kojim putem da hodi, opredeljujući se na Kosovu polju za život večni i carstvo nebesko, nalazi se na mestu gde, stiče se utisak, vlada takav mir i smirenje, da ni vetar ne duva. Iako crkva nema krov, niti bilo kakvu zaštitu, neobično je čista. Nigde ni opalog lišća u njoj. Sve blista. Sa desne strane kod ulaza su postolja za paljenje sveća.

Ostaci voštanica jasno kazuju, da svetinja nije zaboravljena i da u nju pored meštana, dolaze i retki hodočasnici. Februarsko sunce izmamilo je guštere, koji nenaviknuti na posetioce, brzo beže sa toplog kamenja.

Mnoge crkve na Kosovu građene su od kamena koji kada se nagreje na suncu, biva nekako neobično prijatan na dodir.

Tako je i u crkvi Svetog Dimitrija, čije zidine pružaju utočište i pribeg svakom ko se tu nađe. Svetlost koja se od njih odbija, nekako miluje.

U daljini dva pulina vraćaju ovce koje su se odvojile od stada.

Lazar sahranjen u Prištini

Nakon što je postradao u boju na Kosovu, knez Lazar je sahranjen u crkvi u Prištini, a dve godine nakon toga, njegove mošti su prenete u njegovu zadužbinu manastir Ravanicu, gde se i danas nalaze.

Tamo gde je tišina, ljudi su bliži Bogu, smatra se. Tišine u brdima iznad Kmetovca danas ne manjka.

Blizina neba, večnost carstva nebeskog kroz živu crkvu i njene svetinje u Kosovskom Pomoravlju, ali i prolaznost svega ovozemaljskog, pa i slave moćnog srednjovekovnog srpskog carstva, odavde su jasno vidljivi.

Već je sumrak, u daljini ka jugu, sunčev zalazak jasno otkriva čak i vrhove Šarplanine. Crkva Svetog Dimitrija ostaje da čeka obnovu, odoleva vremenu, prizivajući svoj narod, tamo gde mu je kolevka.

(Slađana Tasić)