Svet gleda kako Putin "cepa Ukrajinu": Kojim aneksijama smo svedočili u poslednjih 120 godina

Foto: Profimedia/Wikimedia

Moskva je sprovela svoj plan da anektira velike delove Ukrajine, pa tako nakon održavanja referenduma u četiri okupirane ukrajinske oblasti, ruski predsednik Vladimir Putin je i zvanično potpisao sporazume o pristupanju tih teritorija Rusiji.

Referendumi u četiri ukrajinske teritoije - Donjecku, Lugansku, Zaporožju i Hersonu održani su od 23. do 27. septembra. Treba napomenuti da te teritorije nisu u potpunosti pod kontrolom ruskih snaga, a ruski mediji su preneli da su građani velikom većinom glasali za pridruživanje Rusiji.

Preporučujemo

U najširem smislu pod aneksijom se podrazumeva jednostrani akt države kojim ona prisvaja vlast nad teritorijom koja pripada drugoj državi.

Iako je aneksija zabranjena Poveljom UN, a Četvrta ženevska konvencija iz 1949. godine zabranjuje njeno korišćenje u svrhu zaobilaženja međunarodnih pravila o ratnoj okupaciji, svedoci smo da se tokom 20. i 21. veka dogodilo nekoliko aneksija:

Aneksija BiH od strane Austrougarske

Prvi i nama najpoznatiji slučaj aneksije jeste onaj koji se početkom 20. veka dogodio u susednoj BiH.

Oktobra 1908. godine Austrouugarska je objavila aneksiju Bosne i Hercegovine. Ovaj potez naišao je na osudu velikih sila, posebno Rusije. Prekršena je odluka Berlinskog kongresa po kojoj Austrougarska dobija pravo da zavede red u Bosni i Hercegovini, a nikako da je pripoji sebi.

Zbog nemačke otvorene pretnje ratom Rusiji, ona 1909. godine priznaje aneksiju, a za njom su to učinili i Srbija i Crna Gora. Da bi ublažio nezadovoljstvo u Bosni i Hercegovini, car 1910. godine donosi Ustav i osniva Bosanski sabor (Narodnu skupštinu). Ustav nije rešio agrarno pitanje, što je dovelo do ustanka kmetova u Bosanskoj Krajini, Posavini i Semberiji. Ustanak je ugušen, a kmetovi su dobili pravo na dobrovoljan otkup.

Omladina iz redova sva tri naroda u Bosni i Hercegovini osnovala je tajnu organzaciju nazvanu ,"Mlada Bosna", čiji je cilj bio borba protiv austrougarske okupacije.

Metode koje su koristili tokom borbe uključivali su i atentate na značajne austrougarske nosioce vlasti u Bosni i Hercegovini.

Krajnji cilj njihove borbe bio je oslobođenje i ujedinjenje svih južnoslovenskih zemalja. Idol svih pripadnia "Mlade Bosne" bio je Bogdan Žerajić, koji je nakon neuspelog atentata na generala Varešanina ispio otrov i umro.

Rukovodeći se njegovim primerom Gavrilo Princip je 28. juna 1914. godine izvršio atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda. Sarajevski atentat bio je kasnije povod za izbijanje Prvog svetskog rata u kom je poginuo veliki broj ljudi.

Foto: Wikimedia

Aneksija istočnog Jerusalima od strane Izraela

Tokom Šestodnevnog rata 1967. godine, Izrael je anektirao istočni Jerusalim od Jordana. Ova teritorija ostala je pod kontrolom Izraela sve do danas. Sve se dogodilo 27. juna kada je Izrael jednostrano proširio jurisdikciju na istočni deo Jerusalima i neke od okupiranih područja.

Iako je u to vreme Izrael obavestio UN da njegove mere predstavljaju "administrativnu integraciju", a ne aneksiju, kasnije su presude izraelskog Vrhovnog suda pokazale da je istočni Jerusalim postao deo Izraela. Izrael je 1980. godine doneo Jerusalimski zakon kojim je proglasio Jerusalim "potpunom i ujedinjenom prestonicom Izraela". Drugim rečima, Izrael je navodno anektirao istočni Jerusalim, a aneksija je proglašena ništavnom rezolucijama Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija.

Samo je Kostarika priznala izraelsku aneksiju istočnog Jerusalima, a one zemlje koje su imale ambasade u Izraelu nisu ih preselile u Jerusalim.

Izraelska aneksija Golanske visoravni 

Izrael je okupirao dve trećine Golanske visoravni od Sirije tokom Šestodnevnog rata 1967. godine, a potom je izgradio jevrejska naselja u toj oblasti. Izrael je 1981. godine doneo Zakon o Golanskoj visoravni , koji je proširio izraelski zakon i administraciju na tu oblast. Ova deklaracija je Rezolucijom 497 Saveta bezbednosti UN proglašena ništavom.

Većina sirijskih Druza u Majdal Šamsu, najvećem sirijskom selu na Golanu, zadržala je svoje sirijske pasoše. Kada je Izrael anektirao Golansku visoravan 1981. godine, 95 odsto stanovnika Majdal Šamsa odbilo je izraelsko državljanstvo i još uvek se drže tog mišljenja.

Članovi Generalne skupštine UN su 29. novembra 2012. godine ponovo potvrdili da su zabrinutii što se Izrael nije povukao sa sirijskog Golana, koji je pod okupacijom od 1967. godine, suprotno rezolucijama koje su doneli Savet bezbednosti i Generalna skupština UN.

Generalna skupština je tada većinom glasova, 110 za i šest protiv zahtevala potpuno povlačenje Izraela iz Goilanske visoravni.

Maroko uzeo Zapadnu Saharu

Maroko je 1976. godine anektirao dve trećine područja Zapadne Sahare, a ostatak teritorije tri godine kasnije kada se Mauritanija povukla s tog područja. U jednom napadu marokanske vojske, početkom 1976. godine je od fosfornih i napalm-bombi poginulo oko 25.000 ljudi.

Konačni status ovog područja još uvek nije definisan, jer se odluka o tome odlaže iz godine u godinu. Političke i vojne snage Saharske Arapske Demokratske Republike i dalje postoje kao oslobodilački pokret i poznate su pod imenom Polisario. Njima rukovodi vlada u egzilu.

Godine 1992. sklopljen je mirovni dogovor između Maroka i Polisarija, ali još uvek oko 100.000 ljudi živi u izbegličkom logoru u alžirskom delu Sahare.

Čak i danas marokanska strana blokira održavanje referenduma o nezavisnosti tog područja.

Foto: Wikipedia/Vardion,Telegraf

Kineska aneksija Tibeta

Pripajanje Tibeta Kini, kineska ankesija, bio je proces u kojem je NR Kina 1951. preuzela kontrolu nad Tibetom, i priključila ga svojoj teritoriji pretvorivši ga u svoju autonomnu regiju. Ovaj događaj usledio je nakon što je vlada Tibeta pokušavala da stekne međunarodno priznanje, povećala napore da modernizuje vojsku, a prethodio mu je i vojni sukob u regionu Kamdo zapadnog Kama 1950. godine.

Još 1949. je kineski lider Mao Cedung najavio "oslobođenje Tibeta". Suočen sa brojčano nadmoćnom vojskom Kine, slabo naseljen Tibet je odlučio da spreči krvoproliće i prihvati kapitulaciju, te prihvatio novu kinesku upravu i njen Sprazum od sedamnaest tačaka oktobra 1951.

Ovaj čin je danas predmet raznih sporova, pošto se preispituje da li je pripajanje Tibeta Kini bio nezakonit čin aneksije po pitanju međunarodnog prava.

Aneksija Zapadne Nove Gvineje od strane Indonezije

Indonezija je nakon kontroverznog referenduma 1969. godine je anektirala Zapadnu Novu Gvineju ili Zapadnu Papuu. Zapadna Papua je zapadna polovina ostrva Nova Gvineja i manja ostrva na zapadu.

Indonežanska aneksija Istočnog Timora

Posle indonežanske invazije 1975. godine Indonezija je anektirala Istočni Timor i proglasila ga svojom 27. provincijom, ali taj čin Ujedinjene nacije nikad nisu priznale. Građani Istočnog timora pružale su otpor indonežanskim snagama u prolongiranom gerilskom sukobu.

Posle referenduma 1999. godine koji je obostrano dogovren uz posredovanje UN, građani Istočnog Timora odbili su ponudu da dobiju autonomiju u okviru Indonezije. Istočni Timor je stekao nezavisnost 2002. godine i sada je zvanično priznat kao DR Istočni Timor.

Iračka invazija na Kuvajt

Irak predvođen Sadamom Huseinom napao je i anektirao Kuvajt 2. avgusta 1990. godine nakon čega je usledila sedmomesečna okupacija. Sadam je tvrdio da je kuvajtska teritorija iračka provincija i da je anekcija odgovor na "ekonomski rat" Kuvajta protiv Bagdada.

Odbijanje Iraka da se povuče dovelo je do direktne vojne intervencije koalicionih snaga predvođenih SAD uz odobrenje UN. Ovi događaji poznati su kao Prvi zalivski rat a rezultirali su proterivanjem iračkih vojnika iz Kuvajta.

Ruska aneksija Krima

Poslednja u nizu aneksija dogodila se 2014. kada je Rusija pripojila ukrajinsko poluostrvo Krim. Aneksiju je pratila vojna intervencija Rusije na Krimu koja se dogodila nakon ukrajinske revolucije 2014. godine kada je nakon višemesečnih protesta u Kijevu i sukoba demontranata i policije Vrhovna rada Ukrajine odlučila da smeni predsednika Ukrajine Viktora Janukoviča.

Foto: Pixabay/Александр Канцур

Kao posledicu nemira u Ukrajini početkom 2014. godine i svrgavanja pro-ruskih ukrajinskih vlasti, krimski parlament je raspisao referendum o budućem statusu Krima i raspuštanje regionalne vlade. Većinsko rusko stanovništvo Krima podržalo je odluku o prisajedinjenju Rusiji.

Većina država članice UN, kao ni međunarodnih organizacija nije priznala rezultate Krimskog referenduma.

(Telegraf.rs)