Episkop Irinej je spasao skoro 3000 dece iz logora, a "odužili" smo mu se kamenovanjem u Odžacima

Foto: Wikimedia/public domain

Srpska pravoslavna crkva će u Novom Sadu, danas, 2. oktobra, organizovati svečani čin kanonizacije episkopa bačkog Irineja (Ivana Ćirića) i Svetih mučenika bačkih.

Episkop bački Irinej Ćirić, rodoljub, pesnik, slikar i prevodilac, tokom Drugog svetskog rata spasio je oko 2.800 dece i 180 majki sa bebama iz mađarskog logora Šarvara i udomio ih u porodice po Bačkoj. Osnovao je Eparhijsku dečiju bolnicu za lečenje mališana obolelih u logoru od tuberkuloze, a nova vlast sačekala ga je kamenjem i batinama, od kojih se nije oporavio, piše Biljana Bošnjak.

Preporučujemo

Kada se 19. avgusta 1946. godine episkop bački Irinej Ćirić uputio u Odžake, uz veran narod, sačekala ga je i grupa skojevaca i članica AFŽ. Čim je sa vernicima i sveštenstvom krenuo u litiju, nasrnuli su na njih, vikali, psovali i bacali kamenje. Jedan kamen pogodio je vladiku u potiljak. Od siline udarca je pao, a tada omladici i žene još razularenije krenuše da ga gađaju i udaraju. Pamte još stariji Odžačani taj nemio događaj, čak i imena žena koje pred Bogom nije bilo sramota da cipelom krenu na krvlju oblivenog vladiku i udaraju ga štiklama.

Đakon Ružić je skočio je da pomogne vladici oblivenom krvlju. Sveštenik Milenko Cvejanov iz sela Sivca pokušao je da zaustavi narod. Dobio je nekoliko uboda nožem i pao. Pišući o toj strahoti protojerej Velibor V. Džomić u knjizi Stradanje Srbske crkve od komunista (Cetinje 1997) navodi: "Teško povređen, izubijan, počupane brade, pocepane mantije, ispljuvan i izvređan, episko Irinej u toku noći prebačen je za Novi Sad".

Provokacije u Odžacima započele su još na železničkoj stanici. Dvojica skojevaca napali su vladiku, čupajući ga za bradu i preteći noževima da će da ga zakolju. Sa pratnjom fijakerom je uspeo da im pobegne. U nekim svedočenjima pominje se da su komunistički aktivisti, obučeni u narodne nošnje, potom došli do hrama, izneli ikone, zapalili i oko vatre zaigrali kozaračko kolo. Preminuo je 6. aprila 1955. godine u Novom Sadu. Sahranjen je na Blagovesti u kripti novosadske Saborne crkve.

Odmah po okončanju rata zvan je na ispitivanja, te mu je određen kućni pritvor od 17 meseci. Dvojica pripadnika Ozne danonoćno su bili pred vratima njegovih odaja.

Episkop Ćirić, pre monašenja Ivan Ćirić, rođen je 19. aprila/ 1. maja 1884. godine u Sremskim Karlovcima u uglednoj građanskoj porodici od oca Isidora i majke Eveline, rođene Krečarević. Porodica Ćirić ostavila je značajan trag u istoriji srpskog naroda. Otac Isidor Ćirić (1844-1893) bio je na najvišem činovničkom položaju u Karlovačkoj mitropoliji, a bio je i član Srpskog narodnocrkvenog sabora i aktivan na književnom polju, izabran za člana Književnog odeljenja Matice srpske. Stric Milan Ćirić (1844-1931), dugogodišnji prota Saborne crkve, član Patronata Novosadske gimnazije i brojnih eparhijskih tela. Brat episkopa Irineja Stevan Ćirić (1886-1955) aktivno je učestvovao u političkom životu Kraljevine Jugoslavije, bio je ministar prosvete, a potom predsednik Narodne skupštine.

Ivan Ćirić, potonji episkop timočki i bački, Osnovnu školu pohađao je u rodnom mestu. Nakon smrti roditelja, prvo majke pa oca, 1893. godine sa dva brata – Vladislavom i Stevanom – nastavla školovanje u Novom Sadu. Brigu o njima preuzima stric Milan Ćirić, novosadski prota, i njegova supruga Katarina. Po završetku gimnazije, maturirao je 28. juna 1902. godine. Ivan školovanje nastavlja u Moskvi, gde je na Duhovnoj akademiji diplomirao 1906. godine. Put daljeg školovanja vodi ga u Beč, gde je na Filozofskom fakultetu u grupi semitskih jezika doktorirao 1908. godine.

Iste godine pred Božić zamonašio se u manastiru Hopovo i u monaštvu dobio ime Irinej. U narednih 10 godina postavljen je za bibliotekara Patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima(1909), profesora Karlovačke bogoslovije, te profesora u Karlovačkoj gimnaziji (1913). Godine 1919. postavljen je za episkopa timočkog i preselio se u Zaječar, odakle se u Novi Sad vraća 1922. godine kada postaje episkop bački.

Spasavanje dece iz Logora

Kako se Eparhija bačka tokom okupacije "našla" u drugoj državi, episkop Irinej u ratnim godinama, iako član, nije mogao da učestvuje u radu Sinoda. Ratna 1942. godina bila je teška za Srbe u Bačkoj. Počela je racijom u Novom Sadu, a nastavila se odvođenjem u logore. Najveći i najozloglašeniji bio je logor Šarvar, u istoimenom gradiću nedaleko od Budimpešte.

U tom logoru je, od gladi i bolesti, tokom ratnih godina skončalo oko 3.000 bačkih Srba. Episkop Irinej Ćirić sa novosadskim advokatom Kostom Hadžijem i predsednikom novosadske crkvene opštine Jovanom Ćulumom organizovao je izbavljenje dece iz logora. Bio je to onaj isti Kosta Hadži, za koga su svi čuli gledajući seriju Montevideo, jer je između dva rata bio generalni sekretar Fudbalskog saveza Jugoslavije.

Baš on, prijatelj episkopa Irineja, učestvovao je tom poduhvatu. Tokom 1942. godine iz logora Šarvar su uspeli da spasu 2.800 dece i 180 majki sa malim bebama i rasporedili ih u porodice širom Eparhije bačke. Episkop Irinej poslao je dopis svim parohijanima u Bačkoj da sveštenici vide ko može da primi decu i za koliko dece u kojoj porodici ima mesta. Nadalje je trebalo da se gleda da deca iz iste porodice, ako već ne mogu sva biti u istoj kući, budu blizu, te da se sve evidentira kako bi kasnije moglo nesmetanono doći do spajanja porodica.

Potom je episkop Irinej sa svojim saradnicima radio na spasavanju odraslih iz logora i njihovom raspoređivanju kod vernika. U Novom Sadu osnovali su Eparhijsku dečiju bolnicu za lečenje mališana koji su u logoru Šarvar i drugim mađarskim logorima oboleli od tuberkuloze. Bolnica je finansirana prvenstveno redovnim prilozima crkvenih opština Eparhije bačke. Opremljena je tako što su svi mesni parosi dobili dopis sa molbom da se posle službe obrate vernicima da pomognu, daju priloge, krevete, jorgane, jastuke, peškire… i da to donesu u zgradu pored Almaškog hrama u Novom Sadu.

Odmah je organizovana i terenska služba da obilazi obolele koji nisu hospitalizovani. Za upravnika bolnice postavljen je dr Jovan Popović, koji je posle rata bio šef Internog odeljenja Glavne pokrajinske bolnice. Ostalo je zabeleženo da je tih godina glumac Milan Ajvaz, kasnije čuveni pop Spira u režiji Soje Jovanović, umeo često da svrati kod hospitalizovane dece, zabavi ih malo, pošali se da im brže bolničko vreme prođe. Jednom prilikom, stoji u Izveštaju sekretara Bolničkog odbora za maj mesec 1943, priredio im je predstavu Knez Ivo od Semberije. Tokom ratnih godina u bolnicu je primljen 441 bolesnik, 40 ih je umrlo. Svu dokumentaciju bolnice, od bolničkih kartona, rentgenskih snimaka, recepata do mesečnih izveštaja slanih odboru i prosleđivanih episkopu Irineju i podataka o porodicama u kojima su deca smeštena, čuva Arhiv Crkvene opštine Novi Sad.

(Telegraf.rs)