Udruženje književnika Srbije slavi veliki jubilej, 120 godina od osnivanja: Podsetimo se bogate istorije

Udruženje književnika Srbije slavi danas, 26. maja, veliki jubilej, 120 godina od osnivanja. Ova ustanova ima bogatu istoriji, deo nje su eminentni pisci.

U čast ovog važnog datuma za srpsku kulturu, podsetimo se i istorijata Udruženje književnika Srbije, funkcionisanja "Književnih novina", Beogradskih međunarodnih susreta pisaca, kao i koja priznanja dodeljuje UKS.

Preporučujemo

Bogata istorija

Društvo za umetnost" (1883), „Književnoumetnička zajednica" (1892) i „Društvo srpskih književnika i umetnika" (1902) bile su prethodnici „Srpskog književničkog društva“ koje će kasnije promeniti ime u „Udruženje književnika Srbije“.

Osnovano je 26. maja 1905. godine u prostorijama „Srpske književne zadruge", uz prisustvo pisaca, pod predsedništvom doajena Milana Đ. Milićevića. Osnivači i prvi članovi „Srpskog književničkog društva" bili su: dr Aleksandar Belić, Borivoje Popović, Dragomir Janković, dr Dragoljub Pavlović, Dragutin Ilić, Živojin Dačić, dr Lujo Vojnović, Ljubomir Jovanović, Milan Milićević, Milovan Glišić, Milorad J. Mitrović, Jovan Skerlić. Milorad Pavlović, dr Nikola Vulić, Pavle Popović, Radoje Domanović, Rista Odavić, Simo Matavulj, dr Stanoje Stanojević, Aleksa Šantić i Jovan Dučić. Odmah je izabrana Prva uprava od pet članova i to tajnim glasanjem.

Nju su činili: Simo Matavulj – predsednik, Jovan Skerlić – sekretar, Dobrosav Ružić – blagajnik, Živojin O. Dačić – knjižničar i Rista J. Odavić – domaćin.

Glavni ciljevi „Srpskog književničkog društva“ bili su: okupljanje srpskih književnika u jednu zajednicu, zaštita profesionalnih interesa, uređivanje međusobnih odnosa između članova, uređivanje odnosa prema izdavačima i publici, poboljšavanje uslova književnog rada, pomoć članovima ili njihovim porodicama u slučaju loših materijalnih prilika.

Važno je napomenuti i istaknuti ogroman značaj „Srpske književne zadruge“ koja i danas postoji i koja je u neraskidivoj sprezi sa „Udruženjem književnika Srbije“. „Srpska književna zadruga“ je osnovana 1892. godine.

Akademik Stojan Novaković je izabran za njenog prvog predsednika, pesnik Jovan Jovanović Zmaj za potpredsednika, dok je istoričar Ljubomir Jovanović izabran za sekretara. Prva knjiga koju je ova ustanova objavila bila je "Život i priključenija" Dositeja Obradovića.

Posle kraćeg zastoja u radu „Srpsko književničko društvo“ je obnovljeno 1911. godine i nazvano je „Društvo srpskih književnika“, a za predsednika je izabran Borisav Stanković. Posle Prvog svetskog rata ubrzo je obnovilo rad kao „Udruženje srpskih književnika“ a predsednik je bio Branislav Nušić. Posle Drugog svetskog rata ponelo je ime najsličnije današnjem imenu – „Udruženje književnika Narodne Republike Srbije“. Predsednik tog obnovljenog Udruženja bila je Isidora Sekulić.

„Udruženje književnika Srbije“ i kasnije su vodili najistaknutiji srpski pisci: Ivo Andrić, Veljko Petrović, Jovan Popović, Dušan Matić, Risto Tošović, Dragan M. Jeremić, Zoran Gluščević, Ivan V. Lalić, Matija Bećković, Aleksandar Petrov, Miodrag Bulatović, Jovan Hristić, Slobodan Rakitić, Srba Ignjatović, Radomir Andrić, Milovan Vitezović.

Svojevremeno je „Udruženje književnika Srbije“ bilo među najaktivnijim članovima „Saveza pisaca Jugoslavije“.

Kada je „Udruženje Književnika Srbije“ obnovljeno 1944. godine, Ivo Andrić je izabran za člana uprave. Oktobra 1961. godine, nakon zvanične vesti da je dobio Nobelovu nagradu, Ivo Andrić je upravo u zgradi

Udruženja, u Francuskoj broj 7, dao svoju prvu zvaničnu izjavu:

„Ideal umjetnika: tiho živjeti i biti u sve dane zaposlen stvaranjem i najrazličitijim formama, ali stvaranjem jedino i davanjem uvijek, da se nema vremena da živi i da se ima od svih radosti samo jednu jedinu: veliku radost stvaranja, a potom mirno iščeznuti i ostaviti se u boji, u liniji, u riječi, u gestu, u zvuku, da bi se svijetlilo vijekovima i grijalo svoje i svakog.“

Rad „Udruženja književnika Srbije“ može da se podeli na dva perioda. Prvi period se odnosi na rad „Srpskog književničkog društva“, odnosno „Udruženja srpskih književnika“, od 1905-1941 godine, i drugi perid od 1945. godine do danas.

O radu udruženja srpskih književnika u prethodnim periodima, od 1905-1945 nema mnogo podataka. Najviše je pisano o „Srpskom književničkom društvu“ iz 1905. godine, a nešto manje o „Udruženju srpskih književnika“ između dva svetska rata, kada se aktivnost Udruženja često odvijala i preko PEN centra, novoosnovane međunarodne asocijacije pisaca. Podatke o radu i raznovrsnim aktivnostima udruženja književnika u ranijim vremenima ostavili su u književnim časopisima i listovima mnogi tadašnji pisci, oni pre Prvog svetskog rata – Jovan Skerlić, Pavle Popović, Rista Odavić, Nikola Antula, Dragutin Ilić, Velimir Rajić, Milutin Uskoković, kao i oni iz međuratnog perioda – Brana Cvetković, Velimir Živojinović Masuka, Đuro Gavela i drugi. Dragocene informacije nalaze se i u kraćim člancima u ondašnjim beogradskim dnevnim listovima i književnim časopisima.

O vremenu od 1945. godine pa do danas o radu „Udruženja književnika Srbije“ takođe je malo pisano. Pojedini podaci o radu najčešće su davani povodom godišnjih skupština Udruženja, zatim Međunarodnih susreta pisaca, dolaska poznatih stranih književnika u Beograd i nekih značajnijih kulturnih i društvenih aktivnosti Udruženja, naročito u vezi sa aktivnostima Tribine u Francuskoj 7, u kojima su učestvovali mnogi njegovi članovi.

Književne novine

„Književne novine“, današnje glasilo „Udruženja književnika Srbije“, prvi put su objavljene 17. februara 1948. godine, a uredili su ga revolucionar Jovan Popović i nadrealista Milan Dedinac. Prvih nekoliko godina Jovan Popović se potpisuje kao odgovorni urednik, a u redakcijski sastav ulaze istaknuti pisci koji nakratko ili duže obavljaju uredničku funkciju: Dušan Kostić, Milan Bogdanović, Skender Kulenović, Risto Tošović, Tanasije Mladenović, Dušan Matić, Čedomir Mirković, Miloš I. Bandić i Zoran Gluščević.

Na odgovornim poslovima u „Književnim novinama“, kao glavni i odgovorni urednik i direktor bio je najduže Tanasije Mladenović (1954-1968), koji je delio sudbinu ovog

književnog i društvenog lista. Od početka, i dugo kasnije, „Književne novine“ su bile zvanično glasilo „Saveza književnika Jugoslavije“, da bi, potm, prerasle u glasilo „Udruženja književnika Srbije“. Jugoslovenski karakter obezbeđivali su mu ne samo objavljeni književni sadržaji već i sastavi redakcije, uređivačkih odbora i izdavačkih saveta. Ali, delile su i sudbinu ondašnjeg ideološki snažno obojenog društva. Zbog svojih sadržaja pojedini brojevi su zabranjivani, smenjivani urednici i cele redakcije, čime su sputavane, bar privremeno,

umetničke slobode.

Od sedamdesetih godina vodeću uredničku funkciju vršili su filozof Dragan M. Jeremić, zatim književnici Milisav Savić, Milutin Petrović, Miodrag Perišić, Petar Cvetković, Predrag Dragić Kijuk, do sadašnjeg glavnog i odgovornog urednika Mića Cvijetića, doktora književnih nauka, pesnika, književnog kritičara, putopisca i prevodioca.

U „Književnim novinama“, od samih početaka i sve decenije kasnije, sarađivali su najpoznatiji srpski i jugoslovenski pisci: Isidora Sekulić, Ivo Andrić, Desanka Maksimović, Branko Ćopić, Milorad Panić- Super, Oto Bihalji-Merin, Miodrag Pavlović, Skender Kulenović, Meša Selimović, Blažo Koneski, Slavko Mihalić, Slavko Janevski, Stevan Raičković, Izet Sarajlić, Jara Ribnikar, Aleksandar Vučo, Borislav Pekić, Danilo Kiš, Momo Kapor, Radomir Konstantinović, Zuko Džumhur, Miodrag Bulatović, Tomaž Salamun, Slobodan Šnajder...

List je odigrao nezaobilaznu ulogu u osvajanju umetničkih sloboda i na demokratizaciju društva. „Književne novine“ su svedočanstvo književnog i kulturnog života, njihovih tokova, procesa i preobražaja.

Beogradski međunarodni susret pisaca

Beogradski međunarodni susreti pisaca spadaju u najznačajnije kulturne manifestacije u zemlji. Udruženje književnika Srbije, predvođeno velikanima kao što su Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Desanka Maksimović, Dušan Matić, Oskar Davičo, Miodrag Pavlović, Vasko Popa, Miodrag Bulatović, Danilo Kiš – pokrenulo je, 1964. godine, Beogradske međunarodne susrete pisaca. U Beograd , decenijama, dolaze najugledniji pisci iz sveta: Vislava Šimborska, Sol Belou, Česlav Miloš, Alberto Moravija, Ernesto Kardenal, Vladimir Vojnovič, Nikita Stanesku, Bela Ahmadulina, Josif Brodski, Alen Ginzberg, Đeo Bogza, Peter Handke... Beogradski međunarodni susret pisaca održava se svake godine, tokom nekoliko septembarskih dana, ne samo u Beogradu već i u mnogim drugim mestima Srbije.

Priznanja

„Udruženje književnika Srbije“ dodeljuje: Povelju za životno delo, Plaketu sa likom Sime Matavulja, nagradu „Milan Rakić“ i Blagodarje.

(Telegraf.rs)