Centralno groblje 85 godina čuvar istorije Voždovca: Od najtežih vremena do preuređenja

Skriveno među užurbanim voždovačkim ulicama, svojim zelenilom čitav kraj "smiruje" Centralno groblje. Ovo groblje s bogatom, u teškim periodima i tužnom istorijom, danas je jedno od najznačajnijih u Beogradu. Njegovo je ime zagonetno – to nije ni najveće, ni groblje u centru grada.

Duga istorija ovog groblja daje nam objašnjenje za naziv Centralno, otkriva njegov položaj i ambicije predratne beogradske opštine, koje je prekinuo Drugi svetski rat.

Preporučujemo

Bila je to 1939. godina, Beograd se značajno proširio, ali po brdima u starom delu grada. Voždovac je tada bio veliko predgrađe, međutim, današnja naselja Braće Jerković i Medaković nisu postojala.

Priliv stanovništva posle Prvog svetskog rata i nagli razvoj prestonice otvorio je i pitanje sahranjivanja. Beogradu je trebalo novo, veliko, planski uređeno groblje i doneta je odluka da se sagradi Centralno, koje je tada u duhu srpskog jezika nazvano Veliko središnje groblje.

U to vreme groblje je bilo podalje od poslednjih gradskih kuća, u zelenom području koje je tada bilo poznato pod imenom Marinkova šuma.

Međutim, kada je groblje zvanično otvoreno 1940. godine, sticaj okolnosti doveo je do toga da se u njemu najpre sahranjuju najsiromašniji Beograđani. Usledio je ubilački Drugi svetski rat, pa je groblje, tada još skrajnuto, iskorišćeno da se u njemu sahrane i žrtve okupacionih vlasti koje su sprovodile teror.

O streljanima koji počivaju na ovom groblju svedoči i spomenik, kao i spisak žrtava iz 1944. godine, a koji predstavlja važan vizuelni reper i mesto negovanja kulture sećanja.

Postoji i nemačko groblje, gde su sahranjeni preminuli nemački zarobljenici.

Planovi su bili da groblje presecaju velike aleje, međutim, tokom decenija nakon Drugog svetskog rata ono se širilo stihijski. Ipak, sam ulaz u groblje uređen je prema planu, pa je tokom sahrana i pomena, kao i većih okupljanja o praznicima, na platou pred Crkvom Rođenja Svetog Jovana Krstitelja uvek prikladna slika.

Postoje tri kapele u kojima se porodice opraštaju od preminulih.

Duh vremena na ovom groblju ostavio je svoj trag. Velike planove promenio je dramatičan tok istorije, a onda je, nakon rata, širenje bilo stihijsko i bez naročitog plana. Dok je ulaz u groblje lepo uređen, prostran i po planu, udaljene parcele zahtevaju posebno održavanje.

Uprava groblja zato je akcenat stavila na uređenje zelenih površina, staza, vodovodne mreže, drenažu i sve ono što je neophodno da jedno ovakvo groblje bude uredno. Teren je specifičan - groblje je na padini, ali tlo je stabilno.

U budućnosti će ovo groblje dobiti i novu, masivnu ogradu, po uzoru na Novo groblje u Ruzveltovoj ulici.

Da bi groblje izgledalo još uređenije, trebalo bi da se uključe i vlasnici parcela, čija je obaveza da održavaju i saniraju sama grobna mesta i porodične grobnice, a to mogu da učine u saradnji s JKP "Pogrebne usluge".

Groblje čuva istoriju dugu osam decenija, pa je moguće videti i starije grobove, sa bistama i porukama, koje svedoče o životu Voždovčana, a tu su sahranjene i brojne znamenite ličnosti.

Na Centranom groblju su sahranjeni pevači Toma Zdravković i Novica Zdravković, slikar Dragan Malešević Tapi, čuveni akrobata Dragoljub Aleksić, bokser Svetomir Belić Belka, glumci Dragomir Felba i Žiža Stojanović.

Centralno groblje je zatvorenog tipa, dakle, sahranjivanje se vrši samo u već postojećim porodičnim grobnicama. Međutim, kako se ovo groblje u poslednjih 15 godina ozbiljno uređuje, postoji mogućnost da se u nekim delovima nakon preuređenja izgrade i nove porodične grobnice.

Crkva kao važan deo pravoslavnog groblja podignuta je tek posle oslobođenja, ali to nije išlo lako.

Očinstvo je uspelo da izdejstvuje da jednu prostoriju građanske kapele adaptira i koristi u verske svrhe. Potom je čitava zgrada predata crkvi zahvaljujući zalaganju patrijarha Germana, pa je tako nastao Hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja.

Kada je podignuta crkva, u nju je došao i specijalan dar – ikonostas koji je u zarobljeništvu u Nemačkoj oslikao Grigorije Samojlov za kapelu srpskih logoraša.

Arhitekta Grigorije Samojlov je i sam sahranjen na Centralnom groblju.

Danas je ova crkvica sa lepim zvonikom i uređenim prostorom oko nje najupečatljiviji objekat na groblju. Postoji i letnjikovac, nadstrešnica, gde vernici mogu da se okupe u trenucima kada se opraštaju od voljenih ili ih se prisećaju na pomenima i o praznicima.

(Telegraf.rs)