Srpska vojska je na Mitrovdan 1918. godine načinila istorijski potez oslobodivši ovu banatsku varoš

Pančevo je u Prvom svetskom ratu srpska vojska oslobodila na današnji dan, 8. novembra 1918. godine. Bio je to početak oslobađanja Banata i prvi korak ka prisajedinjenju matici Srbiji, što je bila težnja tamošnjeg srpskog življa vekovima.

Dan oslobođenja prihvaćen je i kao Dan grada Pančeva.

Preporučujemo

Prvih sati toga dana, na Svetog Dimitrija Solunskog ili Mitrovdan, srpska vojska, pripadnici Prvog bataljona Drugog pešadijskog puka Knjaz Miloš, posle forsiranja Dunava, iskrcali su se na pristaništu u Pančevu.

Zapovedao im je kapetan Petar Aračić, upozorivši ih blagovremeno da imaju u vidu da ne stupaju u zemlju neprijatelja, nego među sunarodnike, u srpsku Vojvodinu.

Ulasku srpske vojske u Pančevo prethodio je dolazak petorice članova Srpskog narodnog odbora iz Pančeva u Beograd, odnosno poziv da srpska vojska najbrže moguće oslobodi Pančevo.

Pančevački Srbi su oslobodioce dočekali ushićeno i razdragano, zasipanjem cvećem, uz oduševljenu zvonjavu crkvenih zvona sa srpskih crkava.

Prvo su zaposednute ključne institucije varoši, žandarermijska komanda, Magistrat, zdanje pošte i telegrafa, a naredbom kapetana Aračića uprava grada predata je Narodnom odboru.

Naloženo je paralelno da se gradska garda, sastavljena od lokalnih Mađara i, delom Nemaca, uključujući dotadašnji austrougarski oficirski kor, razoruža.

Oslobođenje Pančeva je krunisano velikom crkvenom službom zahvalnosti.

Paralelno, u nizu gradova Banata i širom Vojvodine obrazovani su Srpski narodni odbori, koji su upućivali apele za dolazak srpske vojske, pri čemu su prvobitno organizovali lokalnu vlast, kako bi se izbeglo bezvlašće i haos koji prate takve situacije, s ciljem obezbeđenja sigurnosti svih građana i njihove imovine.

Kapetan Aračić, oslobodilac grada, potonji general, koji je obezbedio tada da niko, čak ni najistaknutiji protivnici Srba, ne strada, proglašen je potom za počasnog građanina Pančeva.

Stara graničarska, vojnička varoš Pančevo odavno je zbog herojske uloge u vreme mađarske bune 1848/49. bila predmet posebnog uvažavanja. Pančevo je tada bilo i središte komande vojvode Stevana Šupljikca. Vojnička odlučnost i odvažnost Srba Pančevaca donela im je naziv Srpska Sparta. Kao što je Novi Sad nazivan Srpskom Atinom.

Oslobođenju Pančeva novembra 1918. prethodio je pobedonosni prodor srpske vojske posle proboja Solunskog fronta sredinom septembra. Pošto su Srbi 1. novembra oslobodili Beograd, odmah su vršene pripreme za dalje nastupanje srpske vojske na sever i zapad, pre svega s ciljem oslobođenja srpske Vojvodine.

Paralelno, pošto su Bugarska i Turska prethodno kapitulirale, to je 3. novembra učinila i Austrougarska. Istovremeno, iz Budimpešte je tih dana sugerisano formiranje mađarskih nacionalnih veća širom dotadašnje Ugarske.

Postupajući po nalogu pančevački župan Nedecki je za 1. novembar sazvao vanrednu skupštinu senata grada. On i Iganjac Rada, gradonačelnik, sledili su sugestije iz Budimpešte očekujući podšku građanstva, kako je i bilo u slučaju Mađara i nešto manje, Nemaca.

Tom skupu obratio se zatim Pera Miloradović, jedan od članova odbora, koji je u ime građana Srba, naglasio da oni predloženo ne mogu podržati.

Odmah sutradan, 2. novembra, u Pančevu je održan skup u prostorijama Srpske pravoslavne crkvene opštine, na kojem je obrazovan Srpski narodni odbor (ili veće). Sačinjavalo ga je 26 članova. Odlučeno je da se njegovo postojanje i ciljevi odmah obelodane.

Narednih dana u gradu je trajalo previranje između predstavnika dva nacionalna odbora, održavani su zborovi i upućivane deputacije.

Bilo je ipak i izvesne saradnje, na polju obezbeđenja mira za građane i njihovu imovinu, a onda i oko snabdevanja građana neophodnim potrepštinama.

Konačno, oslobođenje Pančeva od strane srpske vojske na Mitrovdan, a onda dalje oslobađanje Banata, i prisajedinjenje Srema, Banata, Bačke i Baranje, Kraljevini Srbiji odlukom Velike narodne skupštine u Novom Sadu 25. novembra te 1918. odlučili su, trajno, pitanje statusa srpske Vojvodine.

(Telegraf.rs/RTV)