Majstor apokaliptične proze: Ko je Laslo Krasnahorkai, novi dobinik Nobelove nagrade za književnost?

Laslo Krasnahorkai dobitnik je Nobelove nagrade za književnost za 2025. godinu. A pred Vama njegova biografija.

Laslo Krasnahorkai nije samo mađarski romanopisac i scenarista, već i književna snaga čiji radovi izazivaju, opčinjavaju i ostavljaju dubok trag.

Preporučujemo

Poznat po svojim teškim i zahtevnim romanima, koje kritičari često svrstavaju u postmodernu, Krasnahorkai se ističe distopijskim i melanholičnim temama koje ga čine jednim od najvažnijih savremenih pisaca današnjice. Njegov rad, posebno romani Satantango (Sátántangó, 1985) i Melanholija otpora (Az ellenállás melankóliája, 1989), pretvoren je u kultne filmove od strane njegovog dobrog prijatelja, mađarskog filmskog reditelja Bele Tara, što je dodatno proširilo njegov uticaj.

Od prava do književnosti: Rani život i obrazovanje

Rođen je u Đuli u Mađarskoj 5. januara 1954. godine, u jevrejskoj porodici srednje klase po očevoj strani. Njegov otac, Đerđ Krasnahorkai, bio je advokat, dok je majka, Julija Palinkaš, radila kao administrator socijalnog osiguranja. Obrazovanje je započeo specijalizacijom za latinski jezik u srednjoj školi "Erkel Ferenc", koju je završio 1972. godine. Iako je od 1973. do 1978. studirao pravo na Univerzitetu "Jožef Atila" u Segedinu, a potom i na Univerzitetu Eötvös Loránd (ELTE) u Budimpešti, njegov istinski poziv pokazao se jasnim kada je od 1978. do 1983. studirao mađarski jezik i književnost na ELTE-u. Diplomirao je sa tezom o radu i iskustvima Šandora Maraija, čuvenog pisca i novinara koji je emigrirao iz komunističke Mađarske 1948. godine. Tokom studentskih godina, Krasnahorkai je radio u izdavačkoj kući Gondolat Könyvkiadó.

Preokret u književnom svetu i putovanja koja su oblikovala prozu

Nakon završetka univerzitetskih studija, Laslo Krasnahorkai se posvetio karijeri samostalnog autora. Prekretnica je došla 1985. godine sa debitantskim romanom Satantango, koji je odmah postigao uspeh i vinuo ga u sam vrh mađarske književne scene. Ovaj distopijski roman, smešten u njegovoj rodnoj Mađarskoj, brzo je postao njegovo najpoznatije delo, a kasnije je nagrađen i Nagradom za najbolju prevedenu knjigu na engleski 2013. godine.

Padom Sovjetskog bloka, Krasnahorkai je iskoristio priliku da istraži svet. Godine 1987. proveo je godinu dana u Zapadnom Berlinu kao stipendista DAAD-a, što je bilo njegovo prvo putovanje van komunističke Mađarske. Od 1990. godine, njegova putovanja su ga odvela u istočnu Aziju, posebno u Mongoliju i Kinu, što je duboko uticalo na dela poput Zarobljenika iz Urge i Razaranja i Tuge ispod nebesa. Kasnije je više puta boravio u Kini, Japanu, Sjedinjenim Državama, Španiji i Grčkoj. Posebno su značajni njegovi šestomesečni boravci u Kjotu (1996, 2000, 2005), gde je dodir sa estetikom i teorijom književnosti Dalekog istoka izazvao značajne promene u njegovom stilu pisanja i temama. Ovo iskustvo je inspirisalo roman Seiobo járt odalent, za koji je 2014. dobio drugu Nagradu za najbolju prevedenu knjigu.

Dok je dovršavao roman Rat i rat, mnogo je putovao po Evropi, a značajnu pomoć u pisanju pružio mu je američki pesnik Alen Ginzberg, u čijem je stanu u Njujorku jedno vreme boravio.

Bela Tar i univerzalna priznanja

Jedan od najvažnijih saradnika u Krasnahorkaijevoj karijeri je reditelj Bela Tar. Od 1985. godine, Tar je snimao filmove gotovo isključivo na osnovu Krasnahorkaijevih dela, uključujući Satantango, Verkmajsterove harmonije i Torinski konj. Ovaj poslednji film, iz 2011. godine, označio je kraj njihove plodne saradnje, prema Krasnahorkaijevim rečima.

Međunarodno priznanje kritičara za Krasnahorkaija je bilo izvanredno. Suzan Sontag ga je opisala kao "savremenog mađarskog majstora apokalipse koji inspiriše poređenje sa Gogoljem i Melvilom". V. G. Zebald je primetio: "Univerzalnost Krasnahorkaijeve vizije parira onoj Gogoljevih Mrtvih duša i daleko prevazilazi sve manje brige savremenog pisanja."

Kruna njegovog uspeha stigla je 2015. godine, kada je dobio prestižnu Međunarodnu Buker nagradu, postavši prvi mađarski autor koji je nagrađen tom nagradom. Ova nagrada je potvrdila njegov status jednog od najvažnijih i najoriginalnijih glasova savremene svetske književnosti.

Lični život i zaostavština

Nakon što je nekoliko godina boravio u Berlinu, Laslo Krasnahorkai se skrasio "kao pustinjak u brdima Sentlašlo" u Mađarskoj. Ženio se dva puta: sa Aniko Pelyhe 1990. godine, a nakon razvoda, 1997. godine se oženio Dorom Kopčanji, sinologom i grafičkim dizajnerom. Otac je tri ćerke: Kate, Agnes i Eme.

Laslo Krasnahorkai je dobitnik brojnih književnih priznanja, uključujući Košutovu nagradu (najvišu nagradu mađarske države), Austrijsku državnu nagradu za evropsku književnost (2021) i Nagradu za prevodnu književnost (SAD) za Povratak kući Barona Venkhajma (2019). Njegova dela, koja obuhvataju romane, novele, zbirke kratkih priča, eseje, intervjue i scenarije, trajno su obeležila svetsku književnost svojom dubinom, kompleksnošću i jedinstvenom vizijom sveta. Među njegovim najznačajnijim delima su i Rat i rat (1999), Povratak kući barona Venkhajma (2016) i najnoviji Herscht 07769 (2021), kao i brojne kratke priče koje su objavljivane u različitim antologijama i časopisima.

Krasnahorkai ostaje enigma i inspiracija, pisac čiji se glas ne može ignorisati, majstor reči koji nastavlja da istražuje tamne uglove ljudske duše i apokaliptične vizije društva.

(Telegraf.rs/izvor: Wikipedia)