Godišnjica odluke Podgoričke skupštine o pripajanju Kraljevini Srbiji

Velika narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori, koja je održana od 24. do 29. novembra 1918. godine u Podgorici, proglasila je na danšnji dan pripajanje Kraljevini Srbiji.

Bila je to posledica ishoda Prvog svetskog rata, kada je u opštem oduševljenju pobedom, i u Crnoj Gori, gde je tada srpski identitet preovlađivao, većinsko raspoloženje bilo za ujedinjenje, odnosno stvaranje jedinstvene države srpskog naroda, čemu su prethodno težile generacije.

Preporučujemo

Doneta je takođe odluka da se obara prethodni monarh Nikola Petrović, koji je potpisao kapitulaciju 1916, a da se ujedinjenje ima izvršiti pod krunom Karađorđevića.

Prethodno, po okončanju Balkanskih ratova 1912/13. pošto je konačno postignuta zajednička granica, započelo je usaglašavanje oko stvaranja zajedničkog državnog krova, što je odložilo izbijanje Prvog svetskog rata.

Po odlukama Podgoričke skupštine, izvršna vlast je na tom prostoru poverena Narodnom odboru, do daljnjeg.

Od austrougarskih okupatora Cetinje je oslobođeno 5. novembra, kada je usledilo obrazovanje Centralnog izvršnog odbora, koji je na sednici 7. novembra doneo pravila za izbor poslanika za Veliku narodnu skupštinu.

Izbori su obavljeni 19. novembra, na čitavom prostoru tadašnje Crne Gore. Ukupno je izabrano 165 poslanika, od reda nauglednije ličnosti tadašnje Crne Gore.

Skupština je inače održavana u senci pritiska, pošto je Italija nastojala da vojno zaposedne taj prostor kako bi uspostavila satelitsku upravu na Cetinju.

Istovremeno, srpska Vrhovna komanda nedvosmisleno je stavila do znanja da će oružjem braniti volju naroda.

Tokom zasedanja Podgoričke skupštine održana su dva prethodna i pet redovnih zasedanja. Tokom drugog redovnog zasedanja 26. novembra donete su ključne odluke, o pripajanju Srbiji i o obaranju Nikole Petrovića. Skupština je inače zasedala u zgradi Duvanskog monopola.

Tajnim glasanjem izabrani su predsednik Skupštine Savo Cerović, i potpredsednici Savo Fatić i Lazar Damjanović.

Izabrana je takođe delegacija, koju je sačinjavalo 18 članova, na čelu sa mitropolitom Gavrilom Dožićem, koji će docnije postati patrijarh.

Ta delegacija odneće zaključke Podgoričke skupštine, odnosno Rezoluciju, regentu Aleksandru, potonjem kralju, u Beograd.

Podgorička Velika narodna skupština izabrala je takođe, januara 1919. jedanaest poslanika za Privremeno narodno predstavništvo u Beogradu.

Međunarodna posmatračka misija tada je zaključila da je izborni proces, kao i zasedanja Podgoričke skupštine, uključujući njene zaključke, bio izraz slobodne volje ogromne većine naroda Crne Gore.

Isto tako, Međunarodna misija je ocenila da je izbor poslanika za Podgoričku skupštinu bio slobodniji, odnosno više izraz volje naroda, od izbora održavanih pod vladavinom Nikole Petrovića.

Sastavni deo izveštaja bio je i zaključak da prisustvo srpskih trupa, njih oko 500 koliko se ukupno nalazilo na prostoru Crne Gore, nije imalo uticaja na volju tamošnjeg naroda, niti na tok rada Skupštine.

Kratkotrajni bunt koji se tada dogodio kao izraz nesaglasnosti sa odlukama Podgoričke slupštine, po nalazima Međunarodne posmatračke misije, bio je izraz italijanskih interesa i delanja njihove agenture, preko nekolicine agenata svrgnutog vladara Nikole Petrovića. Čak i njegovi sledbenici nisu tada negirali srpski identitet nego su bili lično vezani za svrgnutog monarha.

Preovlađujuće raspoloženje tada bilo je ne samo za ujedinjenje Srba nego takođe za stvaranje šire zajednice, države Srba, Hrvata i Slovenaca. Što su takođe bili zvanično priklamovani ratni ciljevi Srbije još u ranoj fazi Prvog svetskog rata.

U međuratnom periodu, iako je porodica Petrović svrgnuta odlukama Podgoričke skupštine, njeni pripadnici, potomci poslednjeg vladara Nikole, odlukom kralja Aleksandra Karađorđevića uživali su državne apanaže, sve vreme postojanja Kraljevine SHS/Jugoslavije, što je obustavljeno 1945. godine, kada su Karađorđevići formalno svrgnuti.

Protivnici ujedinjenja 1918. dakle protivnici postojanja zajedničke države, u više navrata su poništavali odluke Velike narodna skupštine održane u Podgorici novembra 1918.

Tako je italijanska okupaciona vlast, odnosno njeni kvislinzi, na Cetinju 1941. proglasila odluke Podgoričke skupštine nevažećim.

Takozvani Sabor na Cetinju na Petrovdan 12. jula. 1941. doneo je osim Deklaracije o nezavisnosti Crne Gore i odluku da se Adolfu Hitleru uputi pozdravni telegram sa najlepšim željama i nadom u pobedu Osovine.

Vodeća ličnost tog skupa bio je Sekula Drljević, blizak saradnik Ante Pavelića. Predsedavajući petrovdanskog Sabora 1941. Mihailo Ivanović, u poratnoj socijalističkoj Jugoslaviji, kažnjen je gubitkom građanskih prava.

Potom 1945. obrazovanjem novog poretka odluke Podgoričke skupštine ostale su van snage.

O stogodišnjici, 2018. Skupština u Podgorici donela je takođe Rezoluciju kojom se poništavaju odluke o ujedinjenju donete 1918. godine.

(Telegraf.rs/Tanjug)