Održano predavanje o kalendaru Milutina Milankovića u Muzeju nauke i tehnike

Milutin Milanković. Foto: Wikipedia

Predavanje na temu „Astronomska osnova kalendara Milutina Milankovića“ Jovana Aleksića održano je u Muzeju nauke i tehnike u Beogradu.

Program je realizovan kao prateći sadržaj uz izložbu „Milutin Milanković – 100 godina od reforme Julijanskog kalendara“ na istom mestu.

Preporučujemo

Predavač Aleksić je ambiciozno predstavio istorijski pregled nekih kalendara, kao što je prvo Lunarni ili Mesečev kalendar, kakvi su bili u početku.

Onda je govorio o Egipatskom, odnosno Staroegipatskom kalendaru kao osnova po kome se došlo do rezultata da godina ima 365 dana. Kasnije je urađena reforma kalendara, jer je izračunato da se godina uvećava za svakih šest sati. Tokom četiri godine, to iznosi 24 sata, dakle ceo jedan dan i zato je odlučeno da u toj reformi na svake četiri godine bude dodatni dan, a pada na datum 29. februara.

Jovan Aleksić je fizičar sa dugogodišnjim iskustvom u promociji i popularizaciji nauke.

Ove večeri bilo je dosta đaka srednjih škola koji su zainteresovano pratili njegovo iscrpno predavanje.

Tako ih je Aleksić podsetio šta je ravnodnevica ili ekvinocij (kada noć i obdanica jednako traju) i da postoje dve: prolećna i jesenja. Prolećna ravnodnevica je uglavnom 20. marta i označava početak proleća na severnoj, a jesen na južnoj hemisferi. Sa druge strane, Aleksić je naveo da jesenja ravnodnevnica 22. septembra predstavlja početak jeseni na severnoj i proleća na južnoj hemisferi.

Nakon završenog Fizičkog fakulteta u Beogradu na smeru Teorijska i eksperimentalna fizika, Aleksić radio je na projektima iz oblasti astrofizike na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu.

On je prisutne podsetio na pojmove kratkodnevica (dan kada je noć najduža, a obdanica najkraća, dešava se jednom godišnje 21. juna na južnoj, i 21. decembra na severnoj hemisferi) i dugodnevica (najduži dan u godini koji označava početak leta, u periodu od 20. do 22. juna, zavisi od kalendara).

Fizičar Aleksić je govorio o tome da od kada postoji svet, život ljudi se odvija dan za danom, te iz sasvim praktičnih razloga, javila se i potreba za brojanjem dana i njihovo organizovanje u različite vremenske jedinice, kako bi se upotrebljavali u svakodnevnom životu ljudi. Ipak, takav zadatak nije nimalo lak i zahteva ozbiljno poznavanje matematike i astronomije.

Na ovom predavanju pokazane su teorijske, astronomske osnove računanja vremena i istorijski put od Staroegipatskog, preko Julijanskog i Gregorijanskog do reformisanog, novojulijanskog kalendara Milutina Milankovića.

Srpski naučnik Milanković je u svom bogatom stvaralačkom životu uradio i predložio upravo reformu Gregorijanskog i Julijanskog kalendara, koja je vodila izgradnji jedinstvenog, do sada najpreciznijeg kalendara nazvanog Milankovićev kalendar.

Reforma je prihvaćena na Svepravoslavnom kongresu u Carigradu 1923. godine.

Milanković je tada detaljno pisao o tom svom pokušaju u izveštaju Srpskoj kraljevskoj akademiji po povratku sa Kongresa, u svojim memoarima i "Kanonu osunčavanja".

Naučnik je napomenuo da mu nije jasno zašto reforma, koja je jednoglasno usvojena 30. maja 1923. u Carigradu, i pored svih svojih prednosti, kasnije uopšte nije primenjena.

Navedeni kongres je trajao 10 dana, bila su pokrenuta važna astronomska pitanja, kao i crkvene teme, kako je otkrio Aleksić.

Julijanski kalendar ili stari kalendar uveo je vladar Julije Cezar 46. godine pre nove ere, i bio je reforma i istovremeno zamena za rimski kalendar. Stupio je na snagu baš 1. januara navedene godine i po njemu se uzima da godina počinje na taj datum.

Prema Julijanskom kalendaru godina ima 365 dana, a deljive sa šest su prestupne godine. Matematički gledano, kao i kod Egipatskog kalendara, šest sati više traje svaka godina od 365 dana: dakle 365,25 ili 365 1/4 dana. Zato je svake prestupne godine 366 dana.

Gregorijanski kalendar ili novi kalendar je bio vrsta modifikacije Julijanskog, koga je prvi predložio doktor Alojzije Lili iz italijanske pokrajine Kalabri, ali ga je zvanično proglasio 1582. godine papa Grgur XIII, po kome je dobio ime. Godine u Gregorijanskom kalendaru broje se od godine rođenja Isusa Hrista.

Prema tom pravilu trebalo je izbaciti 10 dana viška u godini kao razlika prolećne ravnodnevice, a prestupne godine su sada deljive sa četiri. Kako je objasnio Aleksić, u 400 godina ima 100 prestupnih.

Jovan Aleksić je naglasio da je nakon Carigrada 1923. glavni cilj bio da se stvori jedinstveni kalendar koji ima 52 nedelje u godini, da postoje sedam dana u nedelji, da se počinje ponedeljkom, a da se sedmica završava sa danom - nedelja.

Milutin Milanković (1879 - 1958) je bio srpski matematičar, geofizičar, građevinski inženjer, klimatolog, astronom, osnivač katedre za nebesku mehaniku na Beogradskom univerzitetu i svetski uvažavan naučnik. Poznat je po teoriji ledenih doba, koja povezuje varijacije zemljine orbite i dugoročne klimatske promene i smatra se osnivačem matematičke klime i klimatskog modeliranja.

Milanković je objavio autobiografiju iz tri dela: "Uspomene, doživljaji i saznanja".

Njegov sin Vasko Milanković je napisao biografsko delo "Moj otac, Milutin Milanković".

Milutin Milanković izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije nauka i umetnosti 1920, a za redovnog člana pre 100 godina (1924).

Za dopisnog člana Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti izabran je 1925, bio član Nemačke akademije Naturalista "Leopoldine" u Haleu, kao i član mnogih naučnih društava u zemlji i inostranstvu.

Jovan Aleksić od 2008. godine bavi se popularizacijom nauke kroz držanje otvorenih predavanja, učešća u radio i TV emisijama.

Kao član Astronomskog društva "Ruđer Bošković" i Društva astronoma Srbije, on redovno učestvuje na festivalima nauke, letnjim školama i drugim manifestacijama gde približava nauku široj javnosti.

Kao demonstrator i predavač u mobilnom digitalnom planetarijumu, održao je 200 projekcija širom Srbije.

Aleksić je gledaocima malih ekrana poznat kao autor i voditelj TV emisije "5 minuta za fiziku i astronomiju" na domaćem kablovskom kanalu TV Brainz.

(Telegraf.rs/Tanjug)