NAJVEĆI UBICA SRBA: On je pre 100 godina pokosio 30.000 srpskih vojnika!

Infektivne bolesti epidemijskog karaktera javljaju se kao posledica nehigijenskih prilika i neredovnih stanja, prvenstveno u ratnim uslovima. Tako se istovremeno sa izuzetnim naporima 1914.godine, kao prateća pojava pojavila epidemija pegavog tifusa, koja prema uzetom danku spada u red najvećih za koje se zna.

Preporučujemo

Opaka bolest zahvatila je još u oktobru valjevski kraj da bi do decembra dobila epidemijske odlike i proširila se na ostale predele. Bez obzira na to što u vojnoj istoriji nema primera da je jedna vojska ušla u rat sa tako malim brojem lekara kao naša (svega 450 na oko 4,5 miliona stanovnika), srpski sanitet je uz pomoć stranih lekarskih misija, uspeo da savlada pegavac do kraja maja 1915. na ovim prostorima, a do avgusta potpuno na području Srbije.

Postavlja se pitanje otkud pegavac u Srbiji.

Veruje se da su pegavi tifus preneli austro-ugarski vojnici u kontaktu sa izbeglicama i vojskom, a da su razvoju bolesti pogodovali klimatski uslovi i opšta iscrpljenost naše vojske već iznurene čestim ratovanjem. Rekurens i pegavi tifus nisu bili zastupljeni kod nas pre 1912.

U Prvom balkanskom ratu pegavac su preneli turski zarobljenici i pojavio se istovremeno na više tačaka (Negotin, Kumanovo, Preševo). Drugi balkanski rat 1913. vođen je leti te pegavi tifus nije bio prisutan u velikom stepenu, ali je zato preko bugarske vojske i njene teritorije preneta kolera, koja je nanela dosta gubitaka i snage saniteta su bile usmerene pre svega na njeno savladavanje. Rekurens, a delimično i pegavi tifus javljaju se u vojsci i posle mira 1913. uglavnom na južnim granicama, gde je endemski postojao (maja 1914. u Debru).

Foto: Wikimedia/Public domain

Novi ratni sukob nametnut je našoj vojsci bez prilike da se odmori i reorganizuje kako u vojnom, tako u sanitetskom pogledu.

Prvi slučajevi rekurensa i pegavog tifusa primećeni su tokom oktobra i novembra meseca da bi zima 1914 /1915. značila vreme nezapamćene epidemije na ovim prostorima, a javio se u manjem obimu trbušni tifus. Pegavac, ili " istorijski tifus " kako su ga nazivali ratni hroničari, je teško akutno oboljenje u vidu infekcije krvi, a izaziva ga bakterija koju nose bele vaši.

Preventivne mere nije bilo moguće sprovesti zbog stalne pokretljivosti naše vojske i nedostatka efikasne vakcine. Gotovo uvek ga prati povratni tifus, čije je endemsko područje Bosna, jer ima epidemiologiju takođe vezanu za vašljivost. Trbušni tifus, pak, je septično-toksično oboljenje, tj. prenosi se zagađenom vodom i hranom.

Poljske bolnice u valjevskom kraju, nisu blagovremeno povezane sa centralnom bolničkom mrežom, te su stajale jedno vreme, posebno u novembru, neotvorene za ranjenike koji su pristizali. Dakle, uvažavajući postojeće probleme, bilo je propusta koji su se mogli otkloniti, kao što je neefikasna evakuacija.

Foto: Arhiva

Stihijski potezi saniteta, često bez saglasnosti Vojnog ministarstva odraz su ne pripremljenosti za te prilike i panike koja je zavladala od pegavca koji je harao i očigledno iznenadio brzinom i obimom širenja. Bolest je zahvatila Kolubaru, Podrinje, Posavinu, Jadar, Rađevinu, Azbukovicu, a zatim i celu Srbiju. U Srbiji je obolelo ukupno 500 do 600.000 stanovnika, dok se broj umrlih procenjuje na oko 135.000 od čega je umrlo 30.000 vojnika.

U Srbiji je od epidemije pegavog tifusa umrlo 87 lekara, 2 doktora medicine, 8 medicinara, 20 stranih lekara i 7 lekara zarobljenika. Samo u Valjevu umro je 21 lekar zajedno sa 5 lekara zarobljenika. Napomenimo da su valjevski lekari umirali od pegavog tifusa, zarazivši se na radu i u drugim bolnicama u Srbiji.

Pošto je oružje mirovalo sve do jeseni 1915. a i tada su veće operacije vođene daleko, valjevski kraj nije više bio u žiži krupnih događaja. Sa povlačenjem srpske vojske usled nadmoćnosti austro-ugarskih, nemačkih i bugarskih trupa, evakuisao se i deo naših i stranih lekara i medicinara. Valjevske bolnice nastavile su rad pod austrougarskom okupacijom, u novim okolnostima.

(Telegraf.rs)