Kako je Kraljevo sačuvalo svoje ime za vreme komunista (FOTO)

Kraljevo se u srednjem veku zvalo Rudo Polje, i to je logično. Naselje se nalazilo u oblasti koja je bila bogatama rudama, a sa tim je u vezi verovatno i naredni zabeleženi naziv - Karanovac. Najbolje objašnjenje ovog imena je da dolazi od nemačke reči "der Karren", što su bila kolica kojim su saski rudari - kojima je Srbija vrvela za vreme Nemanjića - prevozili rudu.

Preporučujemo

UPOZNAJTE SRPSKU DOLINU KRALJEVA: Ovo je najlepše mesto na svetu, a samo je na tri sata vožnje od Beograda! (FOTO) (VIDEO)

Međutim, ova teza ne objašnjava istorijski diskontinuitet, pošto se Karanovac javlja tek 1560. godine kada Sasa na tom području odavno već nije bilo. Narodno predanje kaže da potiče od imena kneževića Karana, sina kneza Šobota koji je vladao tom oblašću. Istorija ne zna za te osobe.

Postoji i teza da dolazi od grčke reči za poglavara, vrhovnog vojskovođu, "karavosa", kao i ona koja kaže da je u pitanju složenica od turske reči "kara", što znači "crno", i naše reči novac. Crni novac se navodno odnosio na harač.

Karanovac će promeniti ime 1882. godine, na talasu euforije zbog proglašenja kraljevine.

Kada su komunisti došli na vlast, pitanje jednog monarhijskog naziva grada došlo je u prvi plan. Kao i svaka revolucionarna ideologija, i komunizam je imao potrebu da se ponaša kao da istorija počinje od trenutka njegove pobede, a sami komunisti su shvatali da je potreban radikalni raskid sa pređašnjim sistemom, i to na svakom nivou.

Kralj Milan Obrenović. Foto: Wikipedia

Svakako, komunisti su bili svesni da se izgradnja socijalističkog sistema mora prevashodno izvršiti iznutra, promenom političkih, ekonomskih i opštedruštvenih odnosa, ali su shvatali i važnost "imidža", slike koja se šalje, onoga što je spolja - forme.

Mnogi gradovi menjaju imena u tom periodu, gradovi savršeno benignih naziva kao što su Jagodina (koja postaje Svetozarevo po Svetozaru Markoviću), Podgorica (koja postaje Titograd), Petrovgrad (koji postaje i do dana današnjeg ostaje Zrenjanin), Berane (koje postaje Ivangrad, po Ivanu Milutinoviću).

STARA IMENA SRPSKIH GRADOVA: Kako se danas zovu Gradac, Poreč, Palež i Derven? (FOTO)

Tako 1949. godine dolazi i red na Kraljevo.

- Nama, mladim revolucionarima, posebno nama zaposlenim u Udbi, smetalo je što se ime našeg grada vezuje za jednog kralja, a naročito što je to ime vezano za kralja Milana Obrenovića, jednog od najreakcionarnijih vladara. Mi smo po svaku cenu hteli da promenimo ime Kraljevo - pričao je kasnije dr Nikola Koča Jončić.

Aleksandar Ranković i Leonid Brežnjev u Velenju 1962. godine. Foto: Wikimedia Commons/ Večer/Dragiša Modrinjak

U ime naroda, ono dobija ime po Aleksandru Rankoviću Leki, čije je konspirativno ime tokom revolucionarne borbe bilo Marko (Tito ga je tako do kraja zvao). Ranković je bio glavni srpski komunista, jedno vreme šef OZNA-e, ministar unutrašnjih poslova Jugoslavije, drugi čovek KPJ. Grad je, prema tome, poneo naziv Rankovićevo.

Jončić je ovakav izbor objasnio činjenicom da je to bilo vreme sukoba sa Staljinom i Informbiroom te da je bilo neophodno pokazati jedinstvo naroda sa rukovodstvom. Ovo posredno potvrđuju i izjave narodnog heroja Pavla Jakšića koji napominje da je "davanje Rankovićevog imena Kraljevu tada imalo smisla".

- To nije poteklo od nas iz Kraljeva. Mi smo imali konferenciju, čitavo veče se razgovaralo da se promeni ime Kraljeva, ali se nije pominjalo Rankovićevo. Nagađalo se. Ali je, u stvari, to već bilo rešeno gore - pričao je kasnije i ondašnji predsednik sreza, Blagomir Rudnjanin.

Zaista, ovo se ozvaničilo Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Narodne Republike Srbije br. 195 od 6. jula 1949. godine.

Kraljevo. Foto: Tanjug/Saša Petrović

No, samo četiri godina kasnije došla je preporuka Saveznog izvršnog veća da se nazivi gradova, ulica, preduzeća i ustanova ne daju po živim ljudima. Povela se rasprava o novom imenu, predlagalo se da ono bude Međurečje, Nemanjići, Žiča, Brozovo ili Ibarsko, sprovela se i anketa među stanovništvom.

Zborovi s ovim u vezi bili su jako posećeni i čini se da su Kraljevčani ozbiljno shvatili i direktnu demokratiju i ovo pitanje. Na kraju su se izdvojila tri predloga. Da ostane Rankovićevo, da se nazove Žiča, da se vrati Kraljevo.

Konačno, 27. decembra 1954. godine vraćeno je ime Kraljevo jer "podvizi IV kraljevačkog bataljona, žrtve streljane u Kraljevu i ostali važni događaji naše istorije vezuju nas za to ime".

Eto, tako je grad čije je ime duboko monarhijsko uspeo da opstane sa njim čak i tokom antimonarhijskog socijalizma.

(O. Š.)