Gde ste pankeri Žuga, Laki i Rasta? Upisali su se u istoriju "Barutane", rame uz rame sa Rimljanima

Foto: Mateja Beljan

Jedan Zoki, verovatno tinejdžer, ili nešto stariji momčić iz devedesetih godina, upisao se u antičku istoriju. Na jednom nadgrobnom spomeniku, koji je u Beograd stigao iz Drača, a datira iz 2. veka, upisao je svoje ime, onako, najprostije - urezivanjem. Tako se latinično srpsko pismo, nevešto uklesano, pomešalo sa velelepnim latinskim pismom i sećanjem na nečiju davno oslobođenu dušu.

Preporučujemo

I to je jedini oštećeni spomenik u lapidarijumu smeštenom u Veliki barutni magacin, sada reprezentativnom i impozantnom prostoru koje je već duže vreme mesto rezervisano za kulturu, a ne subkulturu.

Ali, pre nego što podsetimo na vrednost ovih spomenika, u odgovorima koje smo dobili zahvaljujući Veselinki Ninković, muzejskoj savetnici Narodnog muzeja, ukazaćemo na još neke tragove devedesetih godina u ovom podzemnom objektu.

Jer, i to je deo istorije, i deo kulture. Žurke u "Barutani", kultnom mestu za provod devedesetih godina, ostavile su traga i na stubovima, ali i podu. Dok danas neki ozbiljni ljudi sede u reprezentativnom okruženju, na podu mogu primetiti fleke - to su, zapravo, žvake koje su pljuvali klaberi sve do početka 21. veka. A na stubovima, takođe potpisi.

Viktor danas ima 36 godina, a kada se potpisao imao je samo 18. Ako se pankeri Žuga, Laki i Rasta sećaju provoda u "Barutani", mogli bi i da nam se jave i podele utiske. Možda su, u međuvremenu, probali i splavove? U to čisto sumnjamo...

- Okvir natpisnog polja jednog rimskog nadgrobnog spomenika, moguće devedesetih godina prošlog veka, oštećen je plitkim urezivanjem vlastitog imena, verovatno počinioca, čime je spomenik oštećen. Uklesani originalni natpis na latinskom jeziku i reljefni ukrasi na spomeniku tom prilikom nisu oštećeni.

Otkud nadgrobni spomenici u Velikom barutnom magacinu?

Prostor koji je nastao početkom 18. veka u krečnjačkim stenama ispod tvrđave, a napravili su ga Austijanci tokom okupacije Beograda, sa ciljem da bude bezbedno sklonište za barut.

Sada je to ponovo mračno, hladno i tajanstveno mesto, uz čije zidove su poređani rimski spomenici, sarkofazi, žrtvenici...

- Narodni muzej u Beogradu započeo je konzervatorsko - restauratorske radove na spomenicima iz ovog fonda krajem sedamdesetih godina prošlog veka, sa početkom formiranja lapidarijuma, kada je više od 40 eksponata postavljeno u sali Velikog barutnog magacina. Radovima je rukovodio Slobodan Savić, konzervator savetnik - kazala je naša sagovornica Veselinka Ninković, kustos Zbirke antučkih i srednjovekovnih epirafskih i anepigrafskih spomenika Narodnog muzeja u Beogradu.

Osim izložbenog karaktera, Veliki barutni magacin može da se koristi i kao sala za predstave i ozbiljne koncerte. Nakon zatvaranja obog prostora za zabavu ("klabing"), nastavljeni su radovi na konzervaciji spomenika.

- Radi revitalizacije preostalog dela spomeničkog fonda, koji je vremenom bio oštećen, sa ciljem njegove zaštite i prezentacije javnosti, radovi su nastavljeni i intenzivirani od 2006. godine. Na izložbi Trajanje Beograda - spomenici Singidunuma, Zbirka rimskih kamenih spomenika, koja je 2011. godine priređena u Velikom barutnom magacinu, u okviru manifestacije Dani Beograda, izvestan broj eksponata postavljen je i u hodniku ovog objekta - ističe naša sagovornica.

Spomenici iz ove kolekcije su svoje mesto našli u velikim epigrafskim korpusima latinskih natpisa, a mnogi su objavljeni u uglednim domaćim i međunarodnim časopisima i objedinjeni su u publikaciji autora Veselinke Ninković: Rimski epigrafski i anepigrafski spomenici iz lapidarijuma Narodnog muzeja u Beogradu, objavljenoj 2019. godine.

- U lapidarijumu Velikog barutnog magacina, u okviru stalne postavke, izloženi su rimski spomenici iz Zbirke antičkih i srednjovekovnih epigrafskih i anepigrafskih spomenika Narodnog muzeja u Beogradu. Ovaj redak i raznovrstan fond, najstariji i najveći te vrste u Srbiji, prikupljan je od osnivanja Muzeja 1844. godine. Sarkofazi, nadgrobni spomenici, žrtvenici, počasni spomenik, baza sa spiskom veterana, natpisi sa građevina i elementi dekorativne plastike uglavnom su otkriveni u Beogradu (Singidunum), na planini Kosmaju, u Kostolcu (Viminacium), Sremskoj Mitrovici (Sirmium) i na drugim nalazištima u Srbiji, a pojedini su doneti iz Albanije. Hronološki pripadaju rasponu od I do IV veka. Pomenuti spomenici, među kojima su najbrojniji epigrafski, svedoče o stanovništvu, društvenoj hijerarhiji, kultovima, prisustvu i rasporedu pojedinih vojnih jedinica, i postojanju javnih građevina u doba Rimljana, prvenstveno na tlu Srbije, i dopunjuju saznanja o istoriji i umetnosti u periodu koji dokumentuju, kao i o različitim kulturnim uticajima koje odražavaju - kaže Ninkovićeva.

Kako se spomenici obnavljaju?

- Dokumentarna izložba Novi sjaj rimskih spomenika. Konzervacija i restauracija rimskih spomenika iz lapidarijuma Narodnog muzeja u Beogradu (18-30. oktobar 2019., Veliki barutni magtacin, Beogradska tvrđava, Donji grad) prikazala je izbor kompleksnih i zahtevnih konzervatorsko-restauratorskih tretmana, urađenih u periodu od 2006-2008. godine i od 2011. godine do danas, na nadgrobnim spomenicima i figuralnim sarkofazima koji su izloženi u Velikom barutnom magacinu. Cilj ove izložbe bio je da širu javnost upozna sa nizom postupaka i intervencija na muzejskim predmetima iz lapidarijuma, koji je bio idealno mesto za rad sa teškim i velikim spomenicima od kamena, kao što su sarkofazi, a sa kojima se inače u konzervatorskoj praksi ne odveć često suočavamo - objašnjava kustoskinja.

Postoji nešto gore od potpisivanja iz devedesetih

Kultni klub prošao je samo sa žvakama na podu, potpisima na stubovima i jednim tek neznatno oštećenom spomeniku, zahvaljujući onom Zokiju.

Dakle, mladi su dolazili da se zabave.

Ali, početkom ovog meseca desila se mnogo gora stvar - neko je upao u ovaj prostori i kao iz hira uništio prelepu statuu.

Vandali su oskrnavili kip Herkulanke, kamene figure žene. Iako na ovom delu Kalemegdana nema nadzornih kamera koje bi otkrile kako su vandali ušli u prostor Barutane, pretpostavlja se da su tu stigli preko bedema koji je visok čak sedam metara.

- Ulazak u Veliki barutni magacin, kada je objekat zatvoren, nije nimalo jednostavan - rekli su tada u "Beogradskoj tvrđavi" i dodali da će policijska istraga pokazati kako su tačno ušli u dvorište čuvene Barutane, ali s obzirom na to da su ulazna kapija, na kojoj su lanci i veliki katanac, i gvozdena vrata ostali netaknuti, pretpostavka je da su do dvorišta stigli preko bedema, a da su u salu ušli kroz jedan od prozora.

Sa tog visokog bedema navodno su našli način da se spuste do dvorišta, razvale rešetke na prozoru i tako uspeju da uđu u prostorije Velikog barutnog magacina.

- Slučaj je odmah prijavljen policiji. JP "Beogradska tvrđava" očekuje da će počinioci biti pronađeni i sankcionisani zbog skrnavljenja spomenika i uništavanja kulturnih dobara - kažu u ovom preduzeću.

(M. B.)