U Zemunu se crkve ne mogu izbrojati: Svedoče o burnoj istoriji na granici carstava, suživotu i toleranciji

Retko koji grad može da se pohvali da na tako skučenom prostoru ima toliko bogomolja i to različitih religija, čiji vernici vekovima žive međusobno povezani prijateljskim i poslovnim vezama, pa čak i kumskim, rodbinskim... Ako ništa drugo, onda komšijskim, jer svi se kad-tad srednu na jednoj velikoj pijaci. Dobrodošli u Zemun!

Kao i Beograd, Zemun je u 16. veku potpao pod tursku vlast, što je bio katastrofalni događaj za hrišćansko življe u njemu, a obnova crkava počinje tek pošto je uspostavljena austrijska kontrola. Ono što Zemun izdvaja u odnosu na stari deo grada jeste činjenica da je Beograd ponovo pao pod tursku vlast 1739. godine, ali su Austrijanci ostali u Zemunu koji od tada predstavlja važan hrišćanski centar, kako za pravoslavce, tako i za rimokatolike.

Preporučujemo

Danas je Zemun jedan od najlepših primera multikulturnog Beograda.

Prva crkva koja je nastala po odlasku Turaka bila je preuređena džamija. To je današnja rimokatolička crkva Uznesenja blažene djevice Marije - župna crkva na Velikom trgu u Zemunu.

Nažalost, ostaci stare građevine koju su koristili muslimani nisu sačuvani, iako je bilo zamišljeno da ostanu kao uspomena na prvu bogomolju, već je crkva iz temelja izgrađena 1795. godine. Ipak, kao i mnoge druge crkve ona je najpre podignuta bez zvonika, a svi radovi su potpuno završeni tek 1924. godine svečanim podizanjem zvona na toranj.

Crkva je 98 godina kasnije proglašena spomenikom kulture i jedna je od najvećih simbola Zemuna.

U dvorištu ove crkve nalazi se i kapitel crkve iz Novog grada, nekadašnjeg nemačkog naselja Francstal, koja je srušena nakon Drugog svetskog rata.

Najstarija sačuvana pravoslavna crkva ne samo u Zemunu, već i u celom Beogradu, simbol srpskog zemuna i biser pod Gardošen jeste Nikolajevska crkva. I ova crkva podignuta je u 18. veku, a na njenom mestu postojala je pravoslavna bogomolja sazdana od drveta i prekrivena slamom.

Od 1948. godine ova crkva je spomenik kulture.

Foto: Mateja Beljan

U okviru porte radila je Opšta srpska osnovna škola za podizanje mladeži, a danas je to OŠ Majka Jugovića. To je škola u kojoj je učitelj bio Joakim Vujić. Ikonostas je urađen u baroknom stilu, duborez je radio Aksentije Marković, a ikone je radio Dimitrije Bačević.

Druga veoma važna zemunska pravoslavna crkva jeste Bogorodičina i ona se nalazi, takođe, u samom centru opštine. Ova crkva iz 1780. godine specifična je po tome što su je gradili i koristili, zajedno sa Srbima i Grci i Cincari. To multikulturalnosti Zemuna daje poseban ton.

Sve do 1914. godine u određenim danima liturgije su bile i na grčkom jeziku. Hram postaje srpski duhovni, ali i prosvetni centar Zemuna.

Na malom prostoru u Zemunu mnogo je crkava. Treba spomenuti i protestantnsku evangeličku crkvu koju danas koriste vernici slovačke i nemačke nacionalne manjine, ali i drugi zakupci, s obzirom da je posle Drugog svetskog rata crkva bila napuštena, a potom pretvorena u poslovni prostor. Do tog perioda koristili su je protestantnski Nemci. Ova crkva je podignuta 1930. godine i zaštićena je kao spomenik kulture, a odlikuje je modernistički stil.

Inače, mnogi pogrešno tu crkvu nazivaju sinagogom. Postoji, međutim, i prava jevrejska sinagoga u Zemunu i to u Ulici rabina Alkalaja, takođe u srcu grada. U ovom trenutku sinagoga nije u funkciji verskog objekta.

Foto: Mateja Beljan

Kada uđete u zemunski Gradski park, jedna kraj druge nalaze se još dve crkve - pravoslavna Crkva svetog arhangela Mihaila i rimokatolička Crkva svetog Roka. Ove dve crkve veoma su specifične i istorijski značajne - one su bile deo zemunskog kontumca, prostora koji je putnicima služio kao mesto izolacije pri prelasku iz Osmanskog u Austrougarsko carstvo.

Srpska crkva je, nažalost, bila napuštena sve do osamdesetih godina prošlog veka, kada je na inicijativu i uz zalaganje jeromonaha Filareta ona obnovljena.

Osim ove dve crkve, u parku se nalazi i važan rimokatolički samostan franjevačkog reda, jedan od dva na teritoriji Beograda.

Boravak franjevaca u Zemunu vezuje se za 13. vek, jer su na ovim prostorima boravili do osmanskog osvajanja Beograda. Oni su nakon austrijskog osvajanja Beograda 1717. godine napravili samostan u Beogradu, međutim, nakon ponovne turske pobede dolaze u Zemun, gde se i danas nalaze. Za ovaj samostan vezuje se i podatak da je njegovu obnovu pomagao knez Miloš 1836. godine. I ovo je spomenik kulture, a današnji izgled kompleksa potiče iz 1830. godine.

Još jedna važna pravoslavna bogomolja oslikava multikulturni život Zemuna u doba kada je u ovom delu Beograda živelo mnogo više rimokatolika. To je Svetotrojičina crkva, sagrađena na mestu stare srpske crkve 1842. godine. Ona se nalazi blizu centra Zemuna, ali u Gornjem gradu koji je u to vreme bio predgrađe. Arhitekta ove crkve je Jozef Felber, isti čovek koji je projektovao i Crkvu svetog Roka u kontumcu, odnosno Gradskom parku.

Foto: Mateja Beljan

Izbrojali smo već osam crkava u užem jezgu Zemuna, ali treba napomenuti i da se jedna od najlepših pravoslavnih crkava nalazi na Zemunskom groblju. U pitanju je Crkva Svetog Dimitrija u Zemunu, poznata kao "Hariševa kapela", koja je jedan od simbola i repera zemunske panorame. Osim toga, na groblju se nalazi i vredna kapela Žalosne Gospe, koja potiče iz perioda osnivanja groblja.

(Telegraf.rs)