Multikonfesionalni Beograd: Ovako je bujao verski život pre Drugog svetskog rata i komunizma

Nova država, koja je velikom pobedom stvorena 1. decembra 1918. godine, potpuno je promenila odnose među religijama u našoj zemlji. U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca nijedna religija nije činila većinu, iako je pravoslavaca bilo procentualno najviše (skoro 47%).

Beograd ostaje pravoslavni grad, ali postaje prestonica jedne velike multikonfesionalne države, i priliv naroda raznih religija bio je očekivan.

Preporučujemo

Pravoslavlje od 1919. godine više nije državna, već religija ravnopravna sa drugim priznatim u zemlji. O značaju verskog pitanja svedoči i činjenica da je Ministarstvo vera osnovano svega sedam dana posle proglašenja nove države.

To nisu bile tri-četiri religije o kojima najčešće razmišljamo. Osim zvaničnih crkava pravoslavaca, rimokatolika (i grkokatolika), evangelista, muslimana i Jevreja, priznate su bile i sledeće crkve: Reformatorska, Baptistička, Metodistička, Nazarenska, Starokatolička.

Foto: Tanjug/Zoran Žestić

Trebalo je pomiriti veliki broj religija, naroda i svakome dati ono što je smatrao da mu pripada. To znači da je verski život Kraljevine Jugoslavije morao da bude prožet stalnim međureligijskim dijalogom. Svako je tražio svoje mesto i slobodu pod nebom nove velike zemlje, kao i pod nebom njene prestonice, Beograda.

Simbol pravoslavlja u Beogradu bila je Saborna crkva, koja je ponosno tvorila beogradsku panoramu. Posebno se isticala i Vaznesenska crkva, dok su ostale crkve bile male, gotovo pa kapele. Nije ni čudno što je grobljanska kapela Svetog Nikole, inače veoma lepa bogomolja, služila narodu Palilule za molitvu, pa čak i bila mesto obeležavanja slave naselja.

Jedna manja crkva potpuno je uništena u ratu - Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene na Voždovcu.

Kada je država počela da se razvija, crkva je, konačno, mogla da podiže nove hramove. Iz tog perioda imamo Crkvu Svetog Aleksandra Nevskog, novu Crkvu Svetog Marka, ali i staru Crkvu Svetog Save na Vračaru, potom Crkvu Ružicu na Kalemegdanu i Kapelu Svete Petke... Započeta je i, tek u 21. veku, završena izgradnja Hrama Svetog Save na Vračaru.

Foto: Mateja Beljan

Ovo je i period gradnje rimokatoličkih hramova u Beogradu - formiranje Beogradske nadbiskupije 1924. godine bila je veliki događaj, a na mestu Kapele Svetog Ladislava, pri nekadašnjem Austrijskom konzulatu, podignuta je prva katolička crkva u Beogradu Kristi Kralj.

Najmonumentalnija katolička crkva koja je izgrađena u ovom periodu (istina, završena tek posle Drugog svetskog rata) je Crkva Svetog Antuna, koja dominira Crvenim krstom. Osnovane su i župe na Banovom brdu, u Makedonskoj ulici i na Neimaru (danas katedralna crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije).

Činjenica je da se broj rimokatolika u Beogradu više nego utrostručio i može se reći da su na raspolaganju imali dovoljan broj skromnih bogomolja, ali i velelepnu crkvu Svetog Antuna.

Foto: Wikipedia

Da je verska tolerancija bila za primer, svedoče i reči sveštenika Vjekoslava Vagnera, koji je istakao da su "tolerancija i vjerska ravnopravnost bile istinska stvarnost", a katolicima nisu pravljene "nikakve zapreke".

Nisu to samo bile crkve, već i brojne misije i samostani.

Najveća evangelistička crkva završena je 1942. godine, tokom okupacije Beograda, ali je već tokom ovog sukoba pretvorena u skladište municije. Odmah posle rata nacionalizovana je.

Muslimani su, tradicionalno, koristili Bajrakli džamiju, koja je obnovljena o trošku grada Beograda tridesetih godina.

Foto: Mateja Beljan

Međuratni period bio je naročito važan za beogradske Jevreje, koje su Srbi smatrali bratskim narodom i često je mogao da se čuje i izraz "Srbi Mojsijeve vere". U Beogradu je pre Drugog svetskog rata živelo 8.500 Sefarda i manje od 2.000 Aškenaza, što je duplo veći broj Jevreja u odnosu na vreme stvaranja Kraljevine SHS.

Sagrađena je aškenaska sinagoga u Maršala Birjuzova, potom Dom sefardske crkvene opštine u Kralja Petra, poduhvat koji su Srbi i materijalno pomagali.

(Telegraf.rs)