Ovuda dnevno prođe na hiljade Beograđana i turista, niko ne može da zamisli da je baš tu bila crkva i džamija

Jedna mala hrišćanska crkva i velika džamija, jedna kraj druge, prekoputa današnjeg Parka vojvode Vuka, između ulica Vuka Karadžića i Đure Jakšića.

Ovaj trag prošlosti odavno je izgubljen, ali se sećanje na ovu sliku čuva u knjigama, papirima i predanjima. Postojanje ove crkve svedoči o burnim promenama u Beogradu u 19. veku.

Preporučujemo

Ono što je posebno interesantno jeste da ova hrišćanska crkva nije bila pravoslavna, ni katolička, već - protestantska. Otkud protestanti u Beogradu sredinom 19. veka?

Vreme srpskog Beograda počinje Prvim srpskim ustankom 1806. godine. Usledio je Drugi srpski ustanak 1815. i ustanovljenje dvojne uprave u Kneževini Srbiji, srpske i turske. Autonomija kneževine proširuje se hatišerifima iz 1830. i 1833. godine. Beograd postaje prestonica Srbije 1841. godine, jer je to do tada bio Kragujevac, a 1867. godine s Beogradske tvrđave iseljava se turski vojni garnizon. Punu nezavisnost Srbija stiče tek 1878. godine.

Od 1862. do 1867. godine dolazi do masovnog iseljavanja turskog stanovništva i u Beogradu ostaje mali broj muslimana. Ali, bilo je dosta stranaca.

Znatan deo tih stranaca bili su Nemci i to protestanti. Još nakon Hatišerifa iz 1830. knez Miloš je razmišljao o osnivanju nemačkih kolonija, kako bi se, baš kao u srednjem veku u slučaju Sasa, time pospešio razvoj srpskog rudarstva. Dolazak takvih kolonija morao bi da podrazumeva i verske slobode.

Zakon o slobodi veroispovesti Kneževine Srbije donet je 1853. godine. To je otvorilo vrata osnivanju protestantske opštine, a vernika je bilo još od 1839. godine. Uslov da se osnuje zvanična zajednica bio je da određeni broj članova i pastor budu podanici Srbije.

Protestanti su u kneževini lepo i srdačno prihvaćeni, dobili su podršku za osnivanje svoje zajednice, a do prve crkve došli su spletom neobičnih okolnosti. Njima je 1860. godine, s odobrenjem kneza Mihaila, pripala kapela i kuća koji su bili namenjeni za katoličku crkvu.

Defterdareva džamija, Foto: Wikimedia/V.I. Groman

To je bio mali, ali lepo osmišljen kompleks koji je kneževina katolicima odredila kao dar. Međutim, oni na to nisu pristali zbog toga što im nije odgovarala veličina stana, a strahovali su i od blizine džamije.

Za evangeliste to je bilo, ipak, dovoljno za molitvu, školu i za sveštenstvo.

Stigle su i brojne vredne relikvije, a crkveno zvono dopremljeno je iz Hanovera. Uređenju crkve pomogli su i Srbi, kao i knez Mihailo.

A blizina džamije jeste bila nezgodna stvar u trenucima kada su u gradu bile napetosti. Tako je nakon događaja na Čukur česmi 1862. godine grupa Turaka zaposela džamiju i iz nje otvorila vatru na Srbe, koji su uzvraćali i rešili da krenu u juriš. Neko od okupljenih Srba odlučio je da iskoristi krov evangelističke crkve i da tako nanese štetu neprijatelju, ali se pastoru to nije dopalo. On, iako je bio na strani Srbije, nije bio direktno sa svojom zajednicom umešan u sukob, pa mu se ideja da crkva postane bojište nije dopala i odlučio je da podigne prusku zastavu i opomene okupljene. Rezultat je bio, zapravo, dobar - tenzije su se smirile, a Turci predali.

Crkvu su do 1925. godine koristili beogradski Nemci i Slovaci, da bi se potom podelili na dve zajednice. Na ovom mestu sada su stambene zgrade i restoran "Proleće".

(Telegraf.rs)