Sramne kazne u Hrvatskoj za zlostavljače dece: Zabrinjavajuća statistika

Foto-ilustracija: Michelle Lane / Alamy / Alamy / Profimedia

Svako šesto krivično delo u vezi sa prostitucijom prijavljeno u periodu od 2009. do 2020. godine u Hrvatskoj odnosilo se na podvođenje ili prinuđavanje dece na prostituciju, a među svim žrtvama ovih krivičnih dela one mlađe od 18 godina čine čak 21 odsto.

Istovremeno, dve trećine počinilaca osuđenih za ova krivična dela osuđeno je na kazne manje od minimuma propisanih Krivičnim zakonikom.

Preporučujemo

To su podaci koji su objavljeni u članku „Prostitucija u Republici Hrvatskoj – statistički pokazatelji, specifičnosti i trendovi“, u časopisu Policija i sigurnost, autora Pere Mihaljevića, kriminologa sa dugogodišnjim iskustvom u borbi protiv složenijih oblika zločina.

„Podaci su zabrinjavajući jer se radi o najranjivijoj društvenoj grupi, a to bi svakako trebalo da bude pokazatelj u kom pravcu treba da idu dodatni institucionalni napori“, upozorava autor u svom radu.

Kako piše Jutarnji list, prema podacima koje je Mihaljević prikupio od MUP-a i Državnog zavoda za statistiku, u periodu od 2009. do 2020. godine policiji je prijavljeno 1.026 krivičnih dela u vezi sa prostitucijom (podvodništvo, prinudna prostitucija, oglašavanje prostitucije), od koji su 156 bili povezani sa radnjama podvođenja dece. Ovim krivičnim delima oštećeno je ukupno 788 lica, od kojih je 167 mlađih od 18 godina. U osnovi, objašnjava autor, reč je o ljudima koji su podvedeni. Zanimljivo je da se skoro dve trećine prijava odnosi na klijente koji su plaćali seksualne usluge deci, a ostatak se odnosi na podvođenje dece sa ili bez prinude ili obmane.

Od 2013. godine, kada je novi Krivični zakonik stupio na snagu, do 2020. godine, za krivična dela na štetu dece osuđeno je ukupno 19 izvršilaca. Njih 14 osuđeno je u skladu sa stavom 1. člana 162. koji reguliše kažnjavanje lica koje „radi dobiti ili druge koristi namami, regrutuje ili podstiče dete na pružanje seksualnih usluga“ i svako ko „organizuje ili omogućava pružanje seksualnih usluga sa detetom, a znao je ili je morao i mogao znati da je to dete“.

U periodu od 2013. do 2019. za ovo delo zaprećena je kazna od jedne do deset godina zatvora. U istom periodu, po tom stavu zakona osuđeno je 11 lica: troje je osuđeno uslovno, a još pet osuđeno na kaznu zatvora manju od minimalne propisane kazne od godinu dana zatvora. Dvojica od njih osuđena su na kaznu zatvora od jedne do dve godine, a najteže kažnjeni izvršilac je dobio kaznu u rasponu od dve do tri godine zatvora.

Od 2019. godine kazne su dodatno pooštrene i iznose minimalno tri do 12 godina zatvora. Za dve godine osuđena su tri izvršioca: jedan na uslovnu osudu, jedan na kaznu zatvora od jedne do dve godine i jedan na kaznu zatvora u rasponu od tri do pet godina. Najstrože kažnjeni izvršilac osuđen je na kaznu zatvora od pet do deset godina, zbog krivičnog dela dugotrajno primoravanje deteta na prostituciju upotrebom sile i korišćenjem odnosa zavisnosti, što ukazuje da se radilo o roditelju.

- Seksualno nasilje nad decom, u koje spada i podvođenje dece, ozbiljan je problem na koji već dugi niz godina ukazujemo, zahtevajući odgovarajuće sankcije za počinioce. Smatramo da je važno promeniti sudsku praksu, pa nadležnom Ministarstvu u kontinuitetu predlažemo uvođenje obavezne edukacije za sudije koje odlučuju o kazni - kaže ombudsman za decu Helenča Pirnat Dragičević.

Ilustracija: Nikola Jovanović

Ona dodaje da smatra da je takva edukacija neophodna kako bi se sudije upoznale sa oblicima seksualnog zlostavljanja deteta i njegovim dugoročnim posledicama i, u skladu sa tim, uvidela neophodnost adekvatnog kažnjavanja počinioca.

– Edukacija je neophodna i kako bi se ujednačila sudska praksa i sprečilo donošenje presuda u kojima se interesi počinilaca stavljaju ispred interesa dece – žrtava seksualnih delikata. Bez jasnog i snažnog uverenja i pravovremenog kažnjavanja ne može se postići zaštita dece, što je obaveza države, ali se nastavlja praksa „blagih osuda” za seksualne zločine nad decom – naglašava on.

Prevencija i edukacija dece takođe igraju važnu ulogu.

- Nažalost, preventivni programi ovog sadržaja nisu deo redovne i obavezne edukacije - ističe ombudsman.

Broj prijavljenih krivičnih, a posebno prekršajnih dela vezanih za prostituciju iz godine u godinu se smanjuje, pa su tako u poslednjoj posmatranoj 2020. godini policiji prijavljena svega 22 krivična dela i 14 prekršajnih dela, dok je, na primer, prethodnih godina bilo više od 200 krivičnih dela i više od 300 prekršajnih prijava. Ali, kako napominje autorka recenzije, razlog tome najverovatnije nije pad prostitucije, već manja revnost policije, posebno kada je u pitanju kažnjavanje samih prostitutki u skladu sa Zakonom o javnom redu i miru.

Naime, Hrvatska je jedina zemlja u EU koja kažnjava prostitutke zbog bavljenja prostitucijom. Ministarstvo unutrašnjih poslova je pre tri meseca saopštilo da je osnovana radna grupa koja će razmotriti postojeći zakon i predložiti novi, koji će biti u duhu vremena, ali je MUP ignorisao pitanje u kojoj je fazi ovo delo.

Nevladin sektor se zalaže za uvođenje švedskog modela po kojem se kažnjavaju samo klijenti, a deo naučne zajednice za dekriminalizaciju po modelu koji ima Slovenija, na primer, u kojem sama prostitucija nije zabranjena, već bilo koja prinuda, obmana, trgovina ljudima ili bilo kakva eksploatacija, posebno maloletnika.

Možda je i pad revnosti policije jedan od razloga za tako visok udeo krivičnih prijava koje se odnose na maloletnike u ukupnom broju prijava: nema sumnje da u slučajevima klijenata koji deci plaćaju seksualne usluge policija je neuporedivo revnosnija i motivisanija nego u kažnjavanju odraslih žena koje se iz nemaštine bave uličnom prostitucijom.

Koliko se tačno osoba bavi prostitucijom, može se samo procenjivati. Zanimljivo je da prikupljeni podaci pokazuju da policija zapravo iznova kažnjava iste osobe: analizom datuma rođenja prijavljenih izvršilaca za 1.026 krivičnih dela vezanih za prostituciju utvrđeno je da se zapravo radi o 319 različitih osoba.

(Telegraf.rs)