Velika bela ajkula uhvaćena kod Kotora

Ribar Gojko Mitrović dostavio je jutros Institutu za biologiju mora Univerziteta Crne Gore u Kotoru fotografije mlade jedinke velike bele ajkule, ulovljene i puštene na 12 kilometara od obale Crne Gore, na dubini od 115 metara.

Iako se često veruje suprotno, ova vrsta morskog psa prirodno zalazi u Jadransko more i stanovnik je čitavog Mediterana. Njena brojnost je, međutim, znatno niža nego u prošlosti.

Preporučujemo

"Velika bela ajkula (Carcharodon carcharias) jedna je od najpoznatijih vrsta životinja u svetu, a njena mediteranska populacija smatra se kritično ugroženom. Nalazi ove vrste u mediteranskim zemljama postali su veoma retki i često se pojedinačno opisuju u naučnoj literaturi. Prema podacima Instituta, tokom proteklih gotovo 30 godina, ovo je tek treći ulov ove vrste u našim vodama. Najnoviji nalaz mlade jedinke u Jadranu zabeležen je 2023. godine, u susednoj Hrvatskoj", saopštili su tim povodom iz kotorskog Instituta za biologiju mora (IBMK).

Naglašavaju da, iako odrasle jedinke velike bele ajkule mogu predstavljati opasnost za čoveka, napadi ajkula su uopšte nešto što se retko dešava.

"Većina ljudi ima urođeni strah od životinja koje mogu biti opasne po nas, što je u potpunosti razumljivo. Ipak, kroz pravilno informisanje, bez senzacionalizma, može se uvideti da je učestalost napada ajkula na ljude znatno manja u poređenju sa mnogim drugim životinjama, čak i nekim od onih koje susrećemo svakodnevno. Prirodnjački muzej Floride vodi svetsku bazu napada ajkula na čoveka. Prema njihovim podacima, tokom 2024. godine zabeležena su četiri napada sa fatalnim ishodom, po jedan u: SAD-u, Zapadnoj Sahari, Egiptu i Maldivima. Ova statistika obuhvata sve vrste ajkula, ne samo veliku belu", objašnjavaju iz IBMK.

Podsetili su da je u Crnoj Gori zabeležen je samo jedan fatalni napad ajkule na čoveka, sredinom prošlog veka u blizini Budve.

"Od preventivnih mera, preporučuje se izbegavanje plivanja u zoru, na većim udaljenostima od obale, ili u blizini ribolovnih aktivnosti. Na našoj strani Jadrana napadi se dešavaju izuzetno retko, a poslednji sa fatalnim ishodom dogodio se u Hrvatskoj prije pola vijeka (1974. godine). Poslednji napad u Jadranu desio se 2008. kod ostrva Vis u Hrvatskoj, bez smrtnog ishoda, kada je ajkula napala ronioca koji je sa sobom nosio ulovljenu ribu. Vremenska razlika između poslednja dva napada na istočnoj strani Jadrana iznosi više od 30 godina. Kao i u slučaju bilo koje druge divlje životinje, nije moguće predvideti hoće li se, kada i gde napad dogoditi", poručli su iz IBMK.

U većini mediteranskih zemalja, pa tako i u Crnoj Gori ciljani je izlov velike bele ajkule zabranjen. Ova vrsta zaštićena je Rešenjem o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta iz 2006. kao i Naredbom o lovostaju uzrasnih klasa riba i drugih morskih organizama iz 2015.

"Zahvaljujući gospodinu Mitroviću, dobili smo veoma redak i vredan podatak sa naučne tačke gledišta. Kako se i preporučuje, on je oslobodio živu jedinku iz mreže dok je još bila u moru i Institutu dostavio sve informacije o ulovu, zajedno sa fotografijama, na čemu smo mu zahvalni", naveli su iz IBMK uz podsjećanje da je na Jadranu i drugim delovima Mediterana, nedavno sprovedeno istraživanje italijanskih marinskih biologa "sa namjerom da se pronađe i označi jedinka ove vrste".

"I pored višegodišnjih pokušaja, nedna bijela ajkula nije zabeležena. Istraživanje je objavljeno u naučnom časopisu Acta Adriatica. U okviru projekta “Jačanje građanske nauke radi unapređenja prijavljivanja slučajnog ulova ajkula i raža u Crnoj Gori“, Institut sprovodi program građanske nauke #pošaljiajkulu. Projekat se finansira Regionalni Centar Aktivnosti Posebno Zaštićenih Područja (Regional Activity Centre for Specially Protected Areas – UNEP/MAP-SPA/RAC) kroz poziv za male projekte za sprovođenje komunikacionih inicijativa za očuvanje hrskavičavih riba u Jadranskom regionu", istakli su iz Instituta dodajući da je stoga Mitrovićev ulov veoma značajan.

Ajkule, raže i himere, odnosno hrskavičave ribe, spadaju među najugroženije grupe kičmenjaka na svetu. Savremeni naučni podaci ukazuju na to da se više od trećine vrsta iz ove grupe suočava s pretnjom izumiranja. U poslednjim decenijama napori za očuvanje hrskavičavih riba značajno su povećani.

Među mnogim razlozima, ključni je pravilno funkcionisanje morskih ekosistema, koje zavisi od ove grupe riba, koja kontroliše brojnost populacija mnogih vrsta morskih organizama. Velika bela ajkula je najveći predator među ribama. Može narasti u dužinu i do sedam metara i težiti i preko 2.000 kilograma. Ona je u vrhu lanca ishrane u morima i okeanima jer nema poznatih prirodnih predatora koji love veliku bijelu ajkulu, osim u veoma retkim slučajevima kada ovu vrstu napadaju kitovi ubice (orke).

Velika bela ajkula živi u skoro svim priobalnim i područjima blizu obale, koja imaju temperaturu između 12 i 24 °C, dok su najviše nastanjene u Sjedinjenim Američkim Državama, (severoistok i Kalifornija), Južnoafričkoj Republici, Japanu, Okeaniji, Čileu, i Mediteranu, uključujući Mramorno, Jadransko more i Bosfor.

Velika bela ajkula je pelagijska riba, koja se uočava uglavnom u prisustvu foka krznašica, morskih lavova, kitova, drugih ajkula i većih pelagijskih vrta riba što sve spade u njen prirodni plen. U otvorenom okeanu, primećene su na dubinama do 1.200 metara. Ovi nalazi su u suprotnosti sa tradicionalnim zapažanjima da je bela ajkula priobalna vrsta.

Roman “Ajkula” američkog književnika Pitera Benčlija i istoimena njegova kultna filmska adaptacija reditelja Stivena Spilberga čija se 50-ta godišjica premijere navršila upravo ovih dana, prikazali su belu ajkulu kao svirepog predatora koji ubija ljude. To je međutim, daleko od istine jer čovek nije omiljen plijen bele ajkule i ona ga najčešće napada sasvim slučajno ili oportunistički, zamenivši čoveka u moru za svoj omiljeni plen – foke.

(Telegrf.rs/Vijesti)