Srbija danas slavi Sretenje: Dva događaja koja su promenila tok naše istorije

Republika Srbija danas i sutra obeležava Sretenje - Dan državnosti u znak sećanja na dva veoma značajna istorijska datuma. Ovo je veoma značajan dan u političkom, kulturnom i istorijskom kalendaru Srbije.

Preporučujemo

Pored toga što je Dan državnosti, Sretenje je i Dan ustavnosti Srbije.

Na današnji dan desila su se dva značajna istorijska događaja, koja su promenila tok naše istorije: 1804. godine pokrenut je Prvi srpski ustanak sa Karađorđem na čelu, a 1835. godine donet je Sretenjski ustav, prvi ustav Srbije i prvi na prostoru bivše Jugoslavije.

Prvi srpski ustanak 1804. godine

Prvi srpski ustanak je bio ustanak Srba u Smederevskom sandžaku (Beogradskom pašaluku) i okolnih šest nahija protiv Turaka, koji je otpočeo kao pobuna protiv dahija.

Dahije u Beogradskom pašaluku su 1801. godine ubili beogradskog pašu i vrše nasilje u pašaluku, zbog čega su se mnogi Srbi odmetnuli u hajduke planirajući plan za pobunu.

Plan Srba saznaju dahije i 1804. godine sprovode seču knezova čime, umesto da spreče bunu, dovode do njenog ubrzanja.

Za početak ustanka smatra se održavanje skupa narodnih prvaka, mahom iz Šumadije, u selu Orašac, na mestu poznatom kao Marićevića jaruga, 2. februara 1804. godine po julijanskom kalendaru, odnosno 15. februara po gregorijanskom kalendaru.

Tog dana za vođu ustanka izabran je Đorđe Petrović Karađorđe. 

Ustanici su, predvođeni Karađorđem, uspeli da u značajnom vremenskom intervalu oslobode pašaluk - Vožd Karađorđe, rad Vladimira Lukiča Borikovskog. Foto: Wikimedia Commons/Narodni muzej

Ustanici su, predvođeni Karađorđem, uspeli da u značajnom vremenskom intervalu oslobode pašaluk. Ovaj ustanak je prethodio Drugom srpskom ustanku 1815, koji je na kraju doveo do stvaranja Kneževine Srbije.

Iako ugušen, Prvi srpski ustanak je predstavljao tek početak srpske revolucije i na njegovim osnovama je građena buduća sloboda Srbije.

Ubrzo potom, usledio je i Drugi srpski ustanak, koji je rezultovao autonomijom Srbije u okviru Osmanskog carstva, stvaranjem Kneževine Srbije, i na taj način utaban je put do sledećeg važnog trenutka koji se dogodio tog istog 15. februara.

Prvi ustav u istoriji Srbije

Na isti dan, 1835. godine u Kragujevcu je donet prvi ustav Srbije, jedan od najdemokratskijih i najliberalnijih ustava tog doba - Sretenjski ustav.

Ustavom je izvršena podela vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku, što se i danas smatra standardom demokratije i ustavnosti.

Sretenjski ustav, prva strana - Foto: Wikipedia

Sretenjski ustav je prvi ustav u istoriji Srbije, ali i na prostoru bivše Jugoslavije. Iako je Srbija u to doba u mnogo čemu dosta kaskala za evropskim zemljama, naročito jer nije imala samostalnost, a jezik i kultura njenog naroda su bili pod turskim i austrijskim uticajem, ipak ovo je bio jedan od modernijih, demokratskijih i liberalnijih ustava svog doba.

Ukinut je pod pritiscima Turske, Rusije i Austrije 17. marta 1835. godine, samo mesec dana od donošenja, a njegov tvorac Dimitrije Davidović je isteran iz službe.

Lekara i diplomatu Dimitrija Davidovića, istorija će zapamtiti, pre svega, kao prvog srpskog novinara, a bio je i knežev sekretar.

Osim što je prvi, ovaj ustav ima veliki značaj i zato što su u njemu izražene najveće potrebe srpskog društva: nacionalna emancipacija, razbijanje feudalnih ustanova i autokratske vladavine. Ustav je rađen po uzoru na francuske ustavne povelje od 1814. i 1830. i belgijski ustav od 1831. godine.

Lekara i diplomatu Dimitrija Davidovića, istorija će zapamtiti, pre svega, kao prvog srpskog novinara, a bio je i knežev sekretar - Foto: Wikipedia/arte.rs

Na Sretenje se proslavljao Dan državnosti Srbije upravo od skupštine na kojoj je donet Sretenjski ustav 1835. do osnivanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, nakon čega je ukinut.

Republika Srbija ponovo počinje da proslavlja na ovaj verski praznik Dan državnosti 2002. godine, od kada se obeležava uz velike počasti na svim državnim nivoima. Povodom ovog praznika 15. i 16. februar su svake godine neradni dani.

Sretenje je, od 2006. godine i Dan Vojske Srbije. 

Osim državnog, ovo je i verski praznik koji se kod hrišćana slavi 40 dana od Božića. Sretenje Gospodnje SPC obeležava 2. Februara prema crkvenom, a 15. februara po gregorijanskom kalendaru.

Referendum u 4 opštine na severu KiM

Referendum na severu Kosova je referendum koji je održan 14. i 15. februara 2012. u četiri opštine Severnog Kosova. Glasači su se izjašnjavali o pitanju: "Da li prihvatate institucije takozvane Republike Kosovo?"

U opštinama Kosovska Mitrovica, Zubin Potok i Zvečan glasanje je trajalo 2 dana, dok se u opštini Leposavić glasalo samo 15. februara.

Prvog dana referenduma na glasanje je izašlo 48% upisanih građana - Foto: Tanjug/Boki

Prvog dana referenduma na glasanje je izašlo 48% upisanih građana.

Tokom dva dana referenduma na glasanje je izašlo 75,28% upisanih građana. Od 35.500 građana sa pravom glasa, glasalo je 26.725 od čega je 26.524 (99,74%) glasalo protiv prihvatanja kosovskih institucija. Za je glasalo samo 69 glasača

Cilj referenduma je izražavanje stava da građani Severnog Kosova neće da žive u samoproglašenoj i nepriznatoj državi Kosovo.

(Telegraf.rs)