Srbija kao psihijatrija: U gradu veličine Subotice ili Novog Pazara godišnje umre 20 ljudi koji imaju bolesti duše, a ovo su predznaci

Duševni poremećaji u Srbiji odnose sve više života. Psihijatrijski bolesnici ne umiru samo kada odluče da sebi presude, bilo da imaju teške poremećaje ili su samo nevoljeni i usamljeni, već i zbog drugih bolesti koje se javljaju kao posledica njihovog načina života.  

Godine 2011. u Srbiji umiralo je 15 ljudi na 100.000 stanovnika zbog svojih duševnih ili poremećaja ponašanja, 2015. bilo je 21, naredne godine 20, a prošle, 2017. godine 22 smrtna slučaja. Davne 2002. godine zabeležena su samo šest slučaja, ali to se može pripisati i drugačijoj metodologiji obrade podataka.

Foto: Pixabay

To znači da u jednom gradu veličine Subotice ili opštini veličine Novog Pazara godišnje umre dvadesetak ljudi koji imaju psihičke tegobe, a kojima smo možda boljim pristupom i uz više pažnje mogli i da pomognemo.

Osim samoubistva, koja mogu biti direktna posledica oboljenja, postoji i niz drugih bolesti kojima su osobe sa psihičkim tegobama sklonije.

- Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, osobe sa teškim mentalnim pormećejima umiru 10-25 godina ranije nego pripadnici opšte populacije, što se naziva prevremenim moratalitetom - kažu u Klinici za psihijatrijske bolesti "Doktor Laza Lazarević".

Kada su u pitanju samoubistva, u "Lazi Lazareviću" navode da je njihov broj ipak manji nego tokom kriznog perioda devedesetih godina.

- Iako bombastično izveštavanje o počinjenim samoubistvima u medijima stvara utisak da su slučajevi samoubistva češći poslednjih godina, statistički podaci pokazuju da je stopa samoubistva u Srbiji bila u porastu od 1990. do 2000. godine, dok od 2000. godine opada - navode u Klinici.

Foto ilustracija: Telegraf/png tree/Shutterstock, Profimedia

Prošle godine samoubistvo je izvršilo 1.005 osoba, a i dve godine ranije zabeležena je slična brojka - oko 1.000 smrtnih slučaja zbog suicida. Nešto više (1.256) zabeleženo je 2011. godine, dok je 2002. godine taj broj bio 1.449.

- Najznačajniji faktor rizika za izvršavanje samoubistva je postojanje mentalne bolesti i poremećaja ponašanja i to najćešće depresije, zatim bolesti zavisnosti, poremećaja ličnosti i šizofrenije. Najveće stope samoubistva u Srbiji, kao i u svetu, u starosnoj grupi starih su (preko 65 godina), što se povezuje sa čestom pojavom teških somatskih bolesti (na primer, karcinoma), lošom podrškom okoline, usamljenošću, kao i neprepoznatom i nelečenom depresijom - kažu u Klinici za psihijatrijske bolesti.

Kada su u pitanju mladi ljudi, prošle godine samoubistvo je izvršilo čak 35 osoba uzrasta od 15 do 24 godine, ali i 68 onih koji su imali između 25 i 34 godine.

Foto: Pixabay.com

Mlađih od 15 godina koji su digli ruku na sebe 2017. godine nije bilo, dok je 2016. godine bilo čak pet slučaja samoubistva mlađih od 15 godina, a crna statistika kada su u pitanju deca, čini se, obeležiće i ovu godinu jer je zabeleženo više slučaja suicida kod tinejdžera.

- Kod adolescenata i mlađih osoba najveći broj samoubistva je posledica depresije (unipolarne i bipolarne), zlupotrebe psihoaktivnih supstanci šizofrenije. Kod dece i adolescente su česta takozvana "impulsivna", neplanirana samoubistva, koja često prate stresne događaje koji okolini deluju banalno, poput svađa sa vršnjacima, prekida emotivnih veza, dobijanja loših ocena, porodičnih konflikata i slično - navode u Klinici.

VAŽNA JE PREVENCIJA

Foto-ilustracija: Profimedia

- Samoubistva ne mogu biti potpuno iskorenjena, ali njihova stopa može biti znatno smanjena programima prevencije u koje mora biti uključeno celokupno društvo. Mere koje mogu doprineti prevenciji samoubistva obuhvataju zdravstveno prosvećivanje, pravovremeno prepoznavanje i lečenje mentalnih poremećaja, ojačavanje mreže porodične, socijalne i institucionalne (zdravstvene i socijalne) podrške vulnerabilnim kategorijama, kao destigmatizaciju i resocijalizaciju osoba koje imaju mentalne smetnje ili su pokušale samoubistvo - navode u Klinici "Dr Laza Lazarević".

HRONIČNE BOLESTI

Ljudi koji imaju teže psihičke poremećaje vremenom često oboljevaju i od drugih hroničnih bolesti, a najčešće ih pogađaju moždani udar, koronarna bolest srca, hipertenzija, kardiomiopatija... Oni pate i od respiratornih i infektivnih bolesti (HIV, hepatitis, tuberkuloza) i dijabetesa.

Foto: Pixabay.com

- Ove bolesti se kod naših pacijenata javljaju češće prvenstveno zbog specifičnog životnog stila (manja fizička aktivnost, neodgovarajuća ishrana, upotreba cigareta, alkohola i drugih psihoaktivnh supstanci, neuredan život, život u izolaciji), kao i upotrebe lekova (psihofarmatika). Takođe, jako je važno napomenuti da teške mentalne bolesti nose povećan rizik od siromaštva, nezaposlenosti, socijalne izolacije, odsustva podrške spoljašnje sredine i stigmatizovanosti osoba sa mentalnim smetnjama, što im otežava pristup sistemu zdravstvene zaštite - navode u Klinici "Laza Lazarević".

VIDEO: Zavirite u prvi muzej psihijatrije u Srbiji

(M. Beljan)