Sela sa srpskim imenima postoje i usred Grčke, a dva grada u sadašnjoj Albaniji zvala su se Beograd

Foto: David Rumsey Map Collection, David Rumsey Map Center, Stanford Libraries

Na detaljnoj mapi Evrope iz 1787. godine na teritoriji koja obuhvata prostor današnje Albanije mogu se videti čak dva "Beograda". Tačnije - Beligrad i Belgrado. Inače, naš glavni grad je na ovoj mapi zaveden kao Belgrade.

Preporučujemo

Balkan kakav danas poznajemo u političkom smislu na ovoj mapi ne postoji ni u naznakama - dominira jedna država, Turska, koja obuhvata prstor naseljen Rumunima, Slovenima, Grcima, Albancima. Sloveni - Srbi i Bugari, delili su veliki prostor koji je danas jasno omeđen nacionalnim granicama.

Ipak, i sa ovim starim mapama treba biti obazriv. Izgleda da je zapadnim silama Balkan bio važan samo kao prostor, a nisu se mnogo bavili detaljima, pa su geografske lokacije, čini se, nekad i odokativno određivane. To se, na primer, vidi u položaju Čačaka u odnosu na Užice, kao i većih gradova - Prištine koja je označena kao da je u Crnoj Gori i Skoplja kao da je u okolini Prištine.

Ali, slovenski ili srpski toponimi koje srećemo na starim kartama vredan su materijalni dokaz nekadašnje ekspanzije naše kulture, koja je u prošlosti očigledno obuhvatala i znatno južnije prostore, pa čak i obalu Jonskog ili Egejskog mora. Oni nam ne govore mnogo o dominaciji našeg naroda na tim prostorima, niti su dokaz odsustva drugih kultura, ali pokazuju koliko su se sa istorijom i imperijama kretali i ljudi. Neki su sa promenama prihvatili tuđu kulturu, a neki su se odselili ili su završili trragično. Danas deluje gotovo neverovatno misao da ste nekada uz obalu Egejskog mora mogli da sretnete i srpskog seljaka, koji slavi slavu, nosi srpsko ime, a zemlju na kojoj živi vidi kao svoju postojbinu.

Albanija kao priznata država postoji tek nešto više od sto godina. Ali čitav prosotor od Jadrana do Egeja i Crnog mora, vekovima su naseljavali razni narodi, koji su u ovim mestima ostavljali i svoj trag - pre svega u toponimima, odnosno nazivima mesta, planina, reka, jezera...

Printskrin: Google Street View

I dok je albanski krš za nas nepoznat i pomalo egzotičan prostor, naseljen narodom čiji jezik ne razumeo, a istorijskim sticajem okolnosti ostao značajno udaljen od nas, sigurno je da su i tu nekada živeli Srbi. Uostalom, njih u Albaniji još ima, onih koji su preživeli asimilacije, režim Envera Hodže, nezgodna vremena koja su usledila i posle pada komunizma uz bujanje nacionalizma...

Postoje brojni primeri srpskih naziva geografskih pojmova, a neki od njih i do danas su sačuvani. Tako postoji Verbas (Vrbas), Novo Selo, Radanj, Trestenik, Zagore, Visoke, Trebinje, Zvezde, Radomire...

Osim Albanije, širom Grčke postojala su mesta koja su nazvana srpskim, odnosno slovenskim imenima. To jeste dokaz da je naš narod nekada naseljavao i znatno južnije prostore, ali verovatno u suživotu sa drugim narodima, koji su se mešali, jedni od drugih bežali, katkad i sarađivali, bratimili se i ratovali, a sve u zavisnosti od počitičke klime...

- Ja sam nešto sam pravio mape sa toponimima u Albaniji i Grčkoj, skoro cele teritorije su obuhvaćene. Samo nisam našao toponima po Grčkim ostrvima ili jako retko. U okolini Janjine, na prmer, postoji brdo koje se zove Gorica, tamo je i druga po veličini pećina u Grčkoj, Perama se zove. Kustos je rekao da je Gorica slovenski naziv i da ima mnogo toponima u okolini.. Iznad Janjine se i dan danas nalazi grad koji se piše na grčkom Zitca, to je Žića... Grci nemaju Ž, Ć i druga slova... A blizu je selo Eklisija, ranije dok ga Grci nisu preimenovali u prošlom veku, to selo se zvalo Crkvište... I tako sam nalazio na hiljade lokacija u Grčkoj i Albaniji. Grci su koliko znam od 1913. do 1996. preimenovali od 9.000 otprilike lokacija, nekih 4.500... - objašnjava Aleksandar Cvetković iz Planinarskog društva Orfej, koji prikuplja i istražuje istorijske mape.

Nikolići (na grčkom transkribovani kao Nikolitsi), Printskrin: Google Street View

Zanimljivo je da usred Grčke još postoje Nikolići.

- Mislim da na Peloponezu imam oko 300 lokacija slovenskih ili više od toga... Za celu Grčku verovatno nekoliko hiljada... Ima na desetine lokacija tipa: Granica, Selište, Gradina i slično... Čak sam nalazio da postoji selo Nikolići u centralnom delu Grčke. Taj naziv i dan-danas je aktuelan... To je u zabiti, u planinskom delu. Sigurno neki klan Nikolića se tamo naselio pre više vekova - priča Cvetković.

Dodaje i da na Peloponezu i dalje postoji manastir Gabrovo, a istovetni naziv ima i jedan grad u Bugarskoj.

- Grčka sela se ne završavaju sa ovo, ovi, ova... To su slovenski završeci. Uglavnom gde vidiš mesto Mecovo u centralnom delu Grčke (to je od Meče, Mečka, Meca i vidiš ostalo do danas, ranije mislim da je taj grad bio Mečkovo). Postoji vrh Kamenik, na samoj grčko-makedonskoj granici. To sam slučajno otkrio kada sam počeo da pravim mape sa lokacijama vrhova i planina u Grčkoj i Albaniji i onda sam primetio da mnogi nazivi i dalje su na slovenskom jeziku. Pola planina na severu Grčke su do skora, dok ih nisu preimenovali, imali su tipične slovenske nazive, samo su neke preživele. Verovatno ima na još na desetine i stotine nekih reka, potoka, vrhova, brda, zaseoka, ali to nije na mapama... I nešto u lokalnom govoru stanovništva i kako oni zove neke lokacije - podvlači Cvetković.

Narod seli imena

- Takođe, u Grčkoj postoji vodopad Moštenica, samo jedno slovo se razlikuje od Moštanice u Srbiji - dodaje Cvetković.

I širom Srbije mogu se videti isti nazivi sela u različitim opštinama. Objašnjenje je jednostavno - kada se određena populacija preseli sa jedne na drugu lokaciju, ona joj da ime koje je koristila i u prošlosti na onom prostoru koji je morala da napusti.

Tako su, na primer, Srbi koji su se preselili čak na teritoriju današnje Ukrajine naseljavali mesta kojima su davali imena iz svoje postojbine. Ti Srbi odavno su se stopili sa Ukrajincima, ali naselje Pančevo i dalje stoji na mapi regiona koji se nekada zvao Nova Srbija.

I doseljavanjem u Bačku i Banat Srbi su mestima davali svoje nazive, pa danas imamo situaciju u kojoj se ime nekog mesta razlikuje na mađarskom, srpskom, pa čak i hrvatskom jeziku.

Jedan jezik - 10 alfabeta

Zanimljivo je da se albanski jezik, koji inače ima dva dijalekta (gheg i tosk) u jednom trenutku pisan na više različitih pisama. Danas se koristi latinica i osnovni književni dijalekt je tosk (govori se na jugu zemlje), a nekada je i gheg bio ravnopravan, na primer, na Kosovu i Metohiji do 1972. godine.

Albanski jezik pisao se i grčkim alfabetom, ali i ćirilicom. Prema nekim podacima u 18. i 19. veku albanski je pisan sa čak 10 različitih alfabeta, jer su postojali i oni lokalni, danas mnogima enigmatični.

Gde su Sloveni tu je i Sopot

Među toponimima iz Albanije vredno je spomenuti i Sopot. To ne čudi, s obzirom da je ovo ime naselja jedno od veoma čestih u slovenskim narodima. Njegovo značenje je izvor, pa se mnoga stara slovenska mesta tako i nazivaju. Sopot postoji i u Poljskoj, Ukrajini, Bugarskoj, Hrvatskoj, Severnoj Makedoniji...

(Telegraf.rs)