Adriana (12) je šetala psa i poginula od zalutalog metka: Ovakva ubistva bile su retka u Švedskoj, više ne

Foto: Christine Olsson / AFP / Profimedia

Jednog četvrtka početkom marta jedan 50-godišnjak kasno uveče ubijen je hicima u grudi na kućnim vratima u Tulingeu, južnom predgrađu Stokholma u Švedskoj. Počinioci su uhapšeni dan kasnije. Radilo se o dvojici braće od 17 i 19 godina, od ranije poznatih švedskoj policiji, navodi Index.

Međutim, ovo ubistvo izdvajalo se iz obrazaca poznatih iz dotadašnjih obračuna unutar organizovanog kriminala. Žrtva je bila bitno starija od počinilaca, nije ih poznavala i nije bila upletena u ilegalne aktivnosti. Istražitelji su ipak brzo pronašli motiv.

Preporučujemo

Sin ubijenog i sam pripada kriminalnoj organizaciji. Navodno je takođe počinio ubistvo i trenutno je u bekstvu od policije. Njegovo ime spomenuto je tog četvrtka u televizijskoj emisiji "Efterlyst" (Traži se). Nekoliko sati kasnije braća su se pojavila na vratima 50-godišnjaka. Radilo se o ubistvu nevine osobe iz bezobzirne osvete.

Rat kriminalnog podzemlja

Rat kriminalnog podzemlja u velikim švedskim gradovima tako je dobio sasvim novu dimenziju - porodice mafijaških konkurenata postale su legitimne mete. Jedan švedski policajac rekao je da sukob sada postaje potpuno nemoralan, poput fudbalske utakmice bez pravila i sudija.

Mafijaška ubistva, pucnjave i eksplozije u Švedskoj su već decenijama u stalnom porastu, da bi 2022. godina donela potpunu eskalaciju. Prema podacima švedske nacionalne televizije (SVT), ukupno su prošle godine vatrenim oružjem ubijene 62 osobe, a 107 ih je povređeno u pucnjavama. U velikoj većini slučajeva radi se o obračunima kriminalnog podzemlja.

Tokom 2021. godine od vatrenog oružja smrtno je stradalo 45 osoba, a početkom 21. veka u Švedskoj se beležilo 20-ak takvih ubistava godišnje.

Treba reći i da je ukupna stopa namernih ubistava u Švedskoj nešto veća od proseka Evropske unije (prema podacima iz 2020. godine), ali istovremeno niža nego, na primer, u baltičkim zemljama, Finskoj, Francuskoj i Belgiji.

"Švedska se nalazi na prekretnici"

- Mislim da se Švedska nalazi na prekretnici. Naime, nasilni i organizovani kriminal više nije marginalna pojava, nego pretnja pojedincima i društvu. Više nije reč samo o preciznim egzekucijama i međusobnim obračunima daleko od javnosti nego i postavljanju eksploziva pred domove mafijaških konkurenata, pri čemu može da nastrada bilo koji slučajni prolaznik - rekao je za Index novinar švedskog nacionalnog radija Tonči Percan, rođen u Puli, a već pola veka živi u Švedskoj.

Poznat je primer 12-godišnje Adriane koja je 2020. smrtno stradala od zalutalog metka u pucnjavi dok je šetala psa u stokholmskom predgrađu. Ovakve tragedije dosad su bile retke, jer i počinioci i žrtve po pravilu su dolazili iz organizovanog kriminala, ali primer ubijenog 50-godišnjaka s početka ove priče ukazuje da bi i nevinih i slučajnih žrtava u sledećim godinama moglo biti sve više.

Foto: IBL / Shutterstock Editorial / Profimedia

Osim toga, istraživanje švedskog dnevnog lista Dagens Nyheter s početka marta ove godine pokazuje da je oružano nasilje počelo da se smanjuje u socioekonomski ranjivim četvrtima tri najveća švedska grada Stokholma, Geteborga i Malmea, ali istovremeno da se povećava u sličnim područjima gradova srednje veličine.

Sukob oko tržišta narkotika

- Nije mi sasvim jasno zašto se to događa. Na neki svoj abnormalni način kriminalci su obično racionalni i nerado izazivaju celo društvo jer to uveliko onemogućava njihovu delatnost. Međutim, švedski organizovani kriminal ipak je naterao celo društvo na reakciju i mobilizaciju. Zato se poslednjih meseci učestalo govori o potrebi zakonskog izjednačavanja organizovanog kriminala s terorizmom - objasnio je Percan.

Pucnjave i eksplozije posledica su previranja i sukoba organizovanog kriminala oko tržišta narkotika. Međutim, osim zbog uklanjanja konkurenata, puca se i zbog subkulturnih razloga, zbog pitanja časti, uvrede, osvete i povređenog muškog ega, čak i pogrešnog pogleda prema tuđoj devojci.

- Radi se mahom o mladim ljudima koji pokazuju izrazitu bezobzirnost i prema svojim i tuđim životima. Kao da ih nije briga što imaju male šanse da dožive 30. rođendan. Na smrt gledaju drukčije od običnih ljudi. Gangsterski način života postao je u određenoj meri popularan u predgrađima velikih gradova zato što omogućuje brzu i laku zaradu već u tinejdžerskim godinama - govori Percan.

Ko su napadači?

U oružanim obračunima većinom se s obe strane nišana nalaze tinejdžeri i mlađi punoletnici imigrantskog porekla. Samo 15 posto počinilaca su etnički Šveđani, dok ostalih 85 posto uglavnom potiče iz Iraka, Somalije, Sirije, Balkana i Turske. Međutim, gotovo 60 posto svih počinilaca krivičnih dela povezanih sa smrtonosnim ili oružanim nasiljem rođeno je u Švedskoj.

- Činjenica je da su većinom poreklom sa Bliskog istoka i severa Afrike, ali isto tako većina ih je rođena u Švedskoj. To su švedska deca i njihova sudbina uveliko je neuspeh švedskog društva u suzbijanju organizovanog kriminala - ističe Percan za Index.

Po pravilu se radi o osobama s nižim prihodima, slabijeg obrazovanja, lošijeg zdravstvenog stanja i članovima brojnijih porodica. Međutim, list Dagens Nyheter otkriva da je samo 11 posto počinilaca spomenutih krivičnih dela u Švedsku pristiglo u razdoblju istorijsko visoke imigracije od 2012. do 2019. godine. Štaviše, samo jedan posto počinilaca bili su azilanti. Čak 89 posto počinilaca imigrantskog porekla u Švedsku se doselilo pre 2010. godine.

Uostalom, Percan ističe da su sukobi kriminalnog podzemlja počeli još pre 30-ak godina:

- Stokholm je još 90-ih zahvatio rat oko šverca cigareta s Balkana. Tada su se pojavile kriminalne bande i počeli njihovi obračuni i učestale su pucnjave. U međuvremenu se to proširilo na ilegalno tržište narkotika, a pritom se švedski pristup zloupotrebama droga nije pokazao posebno uspešnim. Dok postoji potražnja, biće i tržišta. Konzumente narkotika možemo locirati u švedskoj srednjoj klasi kojoj je droga nadohvat ruke.

U 12 meseci u obračunima ubijeno 26 ljudi

Nakon prošlogodišnje eskalacije nasilja došlo je do određenog smirivanja u Geteborgu i Malmeu. U opštini Vastra Getaland, čiji je Geteborg najveći grad, na oko 1,8 miliona stanovnika u prva tri meseca ove godine zabeleženo je samo pet pucnjava u kojima nije bilo smrtno stradalih, a povređena je jedna osoba.

Malme je zbog činjenice da je trećina njegovih stanovnika rođena u inostranstvu često (nepravedno) istican kao primer grada u kom je opasno živeti zbog visoke stope kriminala. Ali, stopa oružanih obračuna danas je triput manja nego 2017. godine, a u prva tri meseca ove godine u devet pucnjava u gradu smrtno je stradala jedna osoba.

Foto: Tanjug/AP

S druge strane, švedski mediji i policija otvoreno govore o talasu oružanog nasilja u Stokholmu. Na širem gradskom području (oko 2,4 miliona stanovnika) od decembra prošle godine do kraja marta zabeležene su čak 43 pucnjave u kojima je povređeno 19 osoba, a osam ih je ubijeno. U poslednjih 12 meseci u obračunima je ubijeno čak 26 osoba, dok ih je 46 ranjeno.

Policija smatra da se u predgrađima oko glavnog grada trenutno vode ratovi između dve glavne kriminalne bande. Navodno ih vode Rava Madžid, poznat kao Kurdska lisica i Mikael Tenezos, zvani Grk. Obojica se verovatno nalaze u inostranstvu, odakle upravljaju preprodajom i rasparčavanjem droge po stokholmskim ulicama. Pucnjavama se štiti teritorija i ilegalno tržište, kažnjavaju neposlušni ili izdajnici, ali i stvara homogenizacija unutar same bande.

Ilegalno oružje potiče s Balkana

- Stokholm je najveće tržište narkotika i iz glavnog grada može se kontrolisati gotovo dve trećine Švedske, zato je organizovanom kriminalu važna kontrola nad ovdašnjom prodajom droga - ističe Percan i nastavlja:

- Švedska policija se u međuvremenu mobilisala i angažovala dodatne snage iz drugih švedskih regiona, proširila međunarodnu saradnju, koristi nove tehnologije poput dronova i prisluškivanja mobilnih telefona i digitalnih poruka. Zbog toga je poslednjih meseci uspela da uhvati brojne lidere kriminalnih bandi koji će završiti s dugogodišnjim zatvorskim kaznama, ali treba reći i da stalno dolaze novi, mlađi i bezobzirniji kriminalci koji će zauzeti njihova mesta.

Zanimljivo je i da većina ilegalnog vatrenog oružja u Švedskoj potiče s Balkana, koji je nakon ratova 90-ih godina počeo da se oslobađa viška naoružanja i plasira ga tamo gde je postojala potražnja. Posebno su na ceni pištolji i automatske puške kragujevačke "Zastave".

(Telegraf.rs)