Najveća tajna glavnog grada Brazila može da se otkrije samo pogledom iz vazduha (FOTO)

U periodu 1763-1960. godine prestonica Brazila, najveće južnoameričke zemlje, bila je mesto u kome se ovih dana održavaju Letnje olimpijske igre: Rio de Žaneiro.

Preporučujemo

To je period koji pokriva epohu kolonijalnog Brazila kao dela Portugalske imperije, zatim epohu Ujedinjenog Kraljevstva Portugalije, Brazila i Algarve, potom Brazilskog carstva i konačno nekoliko različitih formi republikanskog uređenja koje je kulminiralo u savremenoj Saveznoj Republici Brazil, kako se ova zemlja službeno zove.

Ideja o izmeštanju glavnog grada dublje u unutrašnjost i izgradnji Brazilije javila se još na početku 19. veka, za vreme cara Pedra I, ali je ovaj raspustio skupštinu pre nego što je to izglasano; 1891. godine ideja je našla svoje mesto u ustavu prve brazilske republike, ali sama lokacija je definisana tek 1922.

Razloga je bilo nekoliko, ali izdvajaju se odbrambeni (umesto obalske "karaule"), ekonomski (promocija razvoja središnjih regija zemlje) i integrativni (dublje povezivanje zemlje i gradnja jedinstvene nacije).

Trg Tri Kule u Braziliji, gde su locirana sedišta sve tri grane vlasti. Foto: Wikimedia Commons/Leandro Neumann Ciuffo

Žuselino Kubiček de Oliveira postao je levičarski predsednik 1956. godine na krilima obećanja da će ispuniti ustavno i svoje obećanje o gradnji Brazilije, i to je i uradio.

Pod sloganom "50 godina razvoja za pet", raspisao je konkurs za glavnog gradskog planera na kojem je pobedio Lusio Košta. Oskar Nimajer je bio glavni arhitekta većine javnih zdanja, dok je Roberto Burle Marks bio pejzažni arhitekta.

Grad je sagrađen u rekordnom roku zbog kojih bi svi naši političari trebalo da se pokriju ušima i ćute: za samo 41 mesec, između 1956-1960. godine, Brazil je sagradio čitav grad.

Katolička katedrala u Braziliji nalazi se pri vrhu Monumentalne osovine. Foto: Wikimedia Commons/Albery Santini Júnior

Zanimljivo, postoji legenda da je italijanski svetac Don Bosko sanjao 1883. godine da će se jedan futuristički grad nalaziti na mestu koje okvirno odgovara mestu na kojem je smeštena Brazilija, zbog čega u samoj Braziliji danas postoji mnoštvo podsetnika na ovog velikana Katoličke crkve, a i jedna bogomolja u ovom gradu nosi njegovo ime.

Pored toga, Brazilija je jedini grad izgrađen u 20. stoleću koji se nalazi na UNESKOVOJ listi svetske baštine; potrebno je da lokalitet ispuni barem jedan od deset uslova, a Brazilija je ispunila dva: predstavlja remekdelo ljudskog kreativnog genija, i predstavlja izvanredan primer tipa građevine, arhitektonskog ili tehnološkog sklopa ili pejzaža koji ilustruje bitni stupanj razvoja u ljudskoj istoriji.

Zašto?

Hotelski sektor u Braziliji. Foto: Wikimedia Commons/Portal da Copa

Uskoro će vam postati jasno.

Brazilija je predmet izučavanja i dan-danas, što se tiče urbanog planiranja. Ideja da se stambene zgrade šire oko ekspanzivnog urbanog prostora, da se plan grada centrira oko širokih avenija, i da se deli na sektore, izazvala je poslednjih decenija burnu raspravu u stručnim krugovima, ali i mnoštvo kopija.

Glavni razlog zbog koga se Braziliji dive, ujedno i razlog zbog čega je najviše kritikuju: njena su zdanja monumentalna i modernistička, a gradski plan je utopijski.

Palata Planalto, radno sedište predsednika Savezne Republike Brazil. Foto: Wikimedia Commons/Michel Temer

Francuska književnica i filosofkinja, velika Simon de Bovoar, bila je razočarana nakon posete, kazavši da svi njeni superblokovi odišu "istim vazduhom elegantne monotonije". Drugi tvrde da veliki otvoreni travnjaci i trgovi izgledaju kao pustare.

Da bi se na ove kritike odgovorilo, gradski oci su u međuvremenu postavili mnoštvo različitih ukrasa, a unapređeni su i pejzažno, da bi se humanizovao prostor.

Uglavnom, osnovni plan za Braziliju bio je usklađen sa Le Korbizjeovom "Atinskom poveljom" koja je po mišljenju modernista bila "sveto pismo" za gradnju savremenog grada.

Protest ispred zgrade Nacionalnog kongresa u Braziliji. Foto: Wikimedia Commons/Manifestação

Četiri osnovna stuba tu postoje: dobro provetrene stambene zgrade u blizini zelenih površina, odvojenost stambenih od radnih četvrti uz izbacivanje industrije iz centralnih delova, eksluzivni prostor za kulturne aktivnosti u blizini stambenih zgrada, i odvojenost toka saobraćaja od pešaka.

Sama Brazilija krije svoju najveću tajnu na vrlo interesantan način: nebom. Ako tako može da se kaže. Zapravo, tlocrt koji može da se vidi samo iz vazduha (ili na papiru, ili na ekranu vašeg monitora) otkriva nam oblik aviona sa sve kabinom, trupom, krilima i repom.

Srce grada je Monumentalna osovina koja prati liniju avionskog trupa, i koja u centru grada seče Rezidencijalnu osovinu koja prati liniju golemih avionskih krila.

Satelitski snimak Brazilije. Obrisi aviona u dizajnu grada se jasno vide. Foto: Wikimedia Commons/NASA

Na vrhu Monumentalne osovine, dvanaest automobilskih traka široke, nalazi se deo avenije koji se zove Ministarska esplanada, zbog sedišta svih ministarstava. I inače, ovu aveniju prate sva bitna javna i državna zdanja, poput fakulteta, instituta, hotela, banaka i drugih ekonomskih i finansijskih institucija. Na mestu gde se seku Monumentalna i Rezidencijalna osovina nalazi se Centralna stanica.

Na samom vrhu, u pilotskoj kabini, nalazi se trg Tri Kule, koji ime nosi po tome što se oko njega nalaze sedišta tri grane vlasti: izvršne u vidu palate Planalto, službenog radnog sedišta predsednika Brazila (službena rezidencija je nešto dalje, van "aviona"), zatim zakonodavne u vidu Nacionalnog kongresa, i sudske u vidu Vrhovnog saveznog suda.

Sve ovo, valjda vam je jasno, nosi snažnu simboliku, zbog čega je tako i osmišljeno te sagrađeno. Iz pilotske kabine se upravlja avionom, trup je vezivno tkivo cele konstrukcije, na krilima (narodu) se leti, a motor (ekonomija) koji se nalazi na preseku trupa i krila pokreće sve.

Južni bankarski sektor, jedan deo grada Brazilije. Foto: Wikimedia Commons/Portal da Copa

Što se tiče stambenih zgrada na Rezidencijalnoj osovini, koje su grupisane u takozvane superblokove, sve imaju najviše šest spratova (tako da deca koja se dole igraju mogu da čuju glas roditelja koji ih doziva).

Četiri superbloka čine jednu lokalnu jedinicu koja ima crkvu, osnovnu i srednju školu, bioskop, dom omladine i adekvatne sportske terene za decu da se bave sportom. Između superblokova nalaze se niže zgrade za komercijalnu upotrebu.

Sve zgrade u okviru superblokova počivaju na stubovima, tako da postoji ogromni otvoreni prostor ispod svake od njih, prostor na kome deca mogu da se igraju kada su vremenski uslovi nepovoljni, ali takođe i prostor koji omogućava slobodno kretanje pešaka i bitno skraćivanje puta.

Pogled na Južno krilo, jedan od stambenih delova grada Brazilije. Foto: Wikimedia Commons/copa2014.gov.br

U celom gradu, kolovoz je širok i razgranat, gužve u saobraćaju ne postoje. Pored toga, sagrađena i je divovska mreža autoputeva koja Braziliju povezuje sa praktično svakim delom zemlje, čime je u teoriji prestonicu dostupna svakom građaninu.

Prvobitno je trebalo da sve društvene klase žive jedne pored drugih (obični radnici pored ministara), da se mešaju i dodiruju, ali se to promenilo sa vojnom huntom i desničarskim vladama koje su usledile, pa su siromašni postepeno proterani u okolinu koja nije planski sagrađena.

Sa tim u vezi je i porast broja stanovnika. 1960. u Braziliji je živelo tek 140.000 ljudi; deset godina kasnije bilo ih je 537.000. 2000. godine ih je bilo više od dva miliona, što znači trostruko više nego što je originalno bilo planirano.

Visoki stub sa ogromnom zastavom Brazila na trgu Tri Kule u Braziliji. U pozadini se vidi Nacionalni kongres. Foto: Wikimedia Commons/Jhowcs

Šta to u praksi znači?

Favele.

To u praksi znači da se oko ovog savršenog aviona nalaze favele, satelitski gradići u kojima je život sve samo ne avionski.

(O. Š.)