Sve je počelo tajnom akcijom "Ruža": Prošlo je 60 godina od izgradnje simbola podele Evrope i sveta

Foto: Tanjug/AP

"Niko nema nameru da podiže nekakav zid", rečenica koju je svojim piskutavim glasom 15. jula 1961. rekao predsednik Istočne Nemačke, Valter Ulbriht, duboko se urezala u svest nemačkih građana.

Preporučujemo

Manje od mesec dana kasnije, 13. avgusta, odmah nakon ponoći, u istočnom delu Berlina počela je „Akcija ruža“.

Bio je to tajni naziv za izgradnju objekta koji će u narednim decenijama postati simbol podele Evrope i sveta.

Prvo su prekinute železničke pruge između zapadnog, savezničkog dela Berlina i istočnog, sovjetskog dela. Prekopani su putevi i postavljene barikade, a onda je, rano ujutru, uz zaštitu istočnonemačke vojske i policije i praćena zaprepašćenim pogledima Berlinčana počela i gradnja zida.

Berlinski zid je više od 28 godina, sve do njegovog pada u novembru 1989. delio ne samo dva politička pogleda na svet nego i mnoge porodice i ljudske sudbine.

Na to se danas, 60 godina kasnije, brojnim komemoracijama podseća širom Nemačke, a posebno na istorijskim mestima duž bivše nemačko-nemačke granice.

Berlinski zid je sa svojih 155 kilometara oko zapadnog dela grada neprestano dograđivan i modernizovan pa se iz prvobitnog jednostavnog zida s bodljikavom žicom pretvorio u elegantno postrojenje s nekoliko nivoa, uključujući kamere i oružje koje je bilo osetljivo na pokret.

Istočnu Nemačku napustili milioni

Suprotno od ostatka zemlje koja je grcala pod teretom besparice i krize, za modernizaciju „antifašističkog zaštitnog zida“, kako se na istoku službeno zvao Berlinski zid, uvek je bilo novca i dragocenih deviza.

Slična komplikovana granična postrojenja izgrađena su duž gotovo 1.400 kilometara duge granice. Na mestima na kojima je beg bio najlakši barijere su bile i tehnički zahtevnije.

Bilo je potrebno dosta vremena da se usavrše podvodne prepreke na Baltiku na kojem je, posebno na početku, bilo mnogo (uspešnih i neuspešnih) pokušaja bega ronjenjem ili podmornicama kućne izrade.

Istočnu Nemačku su u pedesetim godinama 20. veka, kada granica nije bila tako "tvrda", napustili milioni građana kojima je budućnost na Zapadu delovala primamljivije od socijalističke svakodnevice.

Egzodus koji se pojačao nakon ustanka protiv sovjetske okupacije 1953. ugušen je u krvi. Nedostatak radnika i stručnjaka nije mogla da nadomesti ni migracija iz bratskih socijalističkih zemalja poput Kube, Mozambika i Vijetnama.

Iako je podignut da to spreči, sa tunelima ispod zida i balonom preko njega, ljudi su nastavili da beže se iz zemlje „radnika i seljaka“ iako u neuporedivo manjim brojevima nego pre. 

- Moj otac je ostao u Zapadnom Berlinu, porodica je bila podeljena. To je bilo bolno mesto u mom životu - kaže bivši borac za građanska prava u DDR-u Reiner Epelman.

Sadašnjem predsedniku Savezne zadužbine za suočavanje sa diktaturom u DDR-u i demohršćanskom političaru sprečeno je polaganje mature, a njegov san o studijama arhitekture raspao se pred njegovim očima.

Njemu je Berlinski zid, osim simbola neljudskosti bio i priznanje moralnog bankrota komunističkog režima koji se vreme postojanja dveju nemačkih država smatrao boljim i ljudskijim izdanjem.

Danas deluje neverovatno da je usprkos promenama u Sovjetskom Savezu, „Glasnosti“ Mihaila Gorbačova i talasu nezadovoljstva građana, poslednji predsednik Državnog veća DDR-a, Erih Honeker još nekoliko nedelja pre pada Berlinskog zida tvrdio da će on stajati „sledećih 100 godina“.

Danas na Berlinski zid podseća par stotina metara preostalih na nekoliko lokacija, manje ili više poznatih.

I dok East Side Gallery uz reku Špreju ili spomen park u Bernauer ulici svake godine posete milioni turista, na više lokacija u gradu se još uvek nalaze zaboravljeni i zarasli ostaci zida i čekaju da ih otkriju lovci na suvenire.

Komadići originalnog Berlinskog zida su još uvek tražena uspomena na posetu nekad podeljenoj nemačkoj prestonici.

Na mnogim lokacijama trasa Zida je na tlu označena granitnim kockama. Međutim, mnogi koji prolaze nisu svesni da se nekada ginulo duž te linije.

Deo zida nalazi se u toaletu kockarnice u Vegasu

Berlinski Senat (parlament grada-savezne pokrajine) odlučio je da sačuva sve ostatke Zida koji je najvećim delom nestao tokom euforije nakon ujedinjenja.

Delovi Zida su završili po celom svetu, ukupno 170 segmenata je postavljeno od Vatikana do Vašingtona. Deo Berlinskog zida se čak nalazi u toaletu jedne kockarnice u Las Vegasu.

Na spomen području u Bernauer ulici vidljiva je i najtužnija strana podele Berlina.

Prema procenama, u 28 godina najmanje je 140 ljudi izgubilo je život u pokušaju bega na Zapad.

Sudeći po najnovijim istraživanjima Slobodnog fakulteta u Berlinu žrtava je bilo više nego dvostruko.

Upravo tu će se, u memorijalnoj kapeli, održati komemoracija kojoj će prisustvovati i predsednik Frank-Valter Štajnmajer.

(Telegraf.rs/Jutarnji.hr)