STARA DŽAMIJA USRED MAĐARSKE: Za razliku od nas, oni nisu srušili sve što miriše na Turke (FOTO)

Kasim-pašina džamija u mađarskom gradu Pečuju, nekada turska bogomolja podignuta sredinom XVI veka a danas hram Katoličke crkve. Nalazi se na Sečenjija trgu. Ispred su statua Janoša Hunjadija i Spomenik Svete Trojice. Foto: Wikimedia Commons/Thaler Tamas

Gradska sretenjska crkva Blažene Device Marije nalazi se u centru mađarskoga grada Pečuja, relativno blizu srpske granice, ali bliže hrvatskoj. Ovaj hram Katoličke crkve ni po čemu ne izgleda kao hram Katoličke crkve. Čak ne izgleda ni kao hram bilo koje crkve, ponajmanje te. I to iz dobrog razloga: bogomolja nije sagrađena da bude hrišćanska već islamska, i nije bila predviđena za liturgije već za klanjanje.

Podigao ju je u periodu 1543-1546. godine Kasim-paša Gazija, svega deceniju i po do dve nakon onog strašnog ugarskog poraza na Mohaču kojim je započeo slom nekad moćnog kraljevstva Mađara, koje je dugi niz vekova bilo supersila Srednje Evrope i igralo ključnu ulogu u istoriji Srba nakon XI stoleća.

Unutrašnjost Kasim-pašine džamije u mađarskom gradu Pečuju, nekada turske bogomolje podignute sredinom XVI veka a danas hrama Katoličke crkve. Nalazi se na Sečenjija trgu. Ispred su statua Janoša Hunjadija i Spomenik Svete Trojice. Foto: Wikimedia Commons/Thaler Tamas

Ali, svemu dođe kraj, pa tako i vlasti osmanlijskoj. A na prostoru Panonske nizije kraj je došao koncem XVII veka, i početkom narednog, kada je na talasu hrišćanskog razbijanja Opsade Beča 1683. godine, austrijska vojska dobacila u srce Balkanskog poluostrva, pa premda morala da se povuče nakon izbijanja Devetogodišnjeg rata na zapadu, ipak zadržala kontrolu nad najvećim delom tog zemljišta, s izuzetkom Temišvarskog pašaluka; Požarevačkim mirom dvadesetak godina docnije Turci su proterani i odatle a pašaluk je postao Temišvarski banat, odnosno Banat.

Osmanlije sa tih prostora sjatile su ponajviše u Bosnu i Srbiju, očekujući svako malo da se vrate nazad, na svoju otetu dedovinu, kako su je oni doživljavali, čuvajući tapije kao oči u glavi. Avaj! Do povratka nikada nije došlo, i Kasim-pašina džamija nikada više nije posvedočila pozivu mujezina na namaz. Ali nije posvedočila ni svom uništenju, budući da je 1702. godine doživela sudbinu koju su prethodno doživele mnoge crkve koje su se našle na putu Osmanovih potomaka: bilo joj je promenjeno religijsko privrženstvo.

Pogled na Sečenjija trg u mađarskom gradu Pečuju, sa Kasim-pašine džamije. Foto: Wikimedia Commons/Alensha

Jedino od Kasim-pašine džamije što je postojalo a više ga nema, jeste minaret koji su srušili jezuiti 1766. godine, iz razloga sa kojima se mi danas možda ne bismo složili, ako nastupamo iz ugla očuvanja kulturnih znamenitosti, ali koji su potpuno razumljivi i normalni iz verskog ugla. Čak i bez minareta i drugih delova koji su uklonjeni, ovo je svejedno jedna od najvećih otomanskih građevina koje i dalje postoje na tlu Mađarske, a bez sumnje najlepša; uostalom, Evlija Čelebija hvali je na sav glas sredinom XVI veka, posebno pogled sa vrha njene „munare“.

Simbol je Pečuja i ponos svih njegovih današnjih žitelja, a smeštena je na najvišem mestu na Sečenjija trgu, glavnom u gradu. Unutra postoje ostaci turskih dekoracija i natpisa sa kuranskim stihovima, koji se i dalje mogu videti; gotovo da se može reći da je ova bogomolja obrnuta od Aja Sofije, u kojoj se freske pomaljaju ispod turskog kreča. Mihrab takođe postoji, ali nije originalan, a minbar (predikaonica) i ženski balkon su uništeni. Voda se za službu uzima iz basena koji su nekada bili deo pašinog kupatila pored džamije.

Interesantno je to, što to nije jedina pečujska džamija koja je sačuvana. Postoji još jedna, manja, Jakovali Hasan-pašina džamija podignuta u drugoj polovini XVI veka, dosta očuvanija što se islamskih elemenata tiče, budući da ima očuvani minaret, a unutra čak i originalni minbar.

(O. Š.)