Dan kad je ubijen Mahatma Gandi, otac građanske neposlušnosti i nenasilne borbe

Foto: Tanjug/AP/James A. Mills

Mohandas Karamčad Gandi, politički i duhovni vođa indijskog nezavisnog pokreta, ubijen je na današnji dan 30. januara 1948. godine, u Nju Delhiju, gde ga je upucao hinduistički ekstremista.

Đainizam, religija koja zastupa nenasilje

Preporučujemo

Sin indijskog zvaničnika Mohandas Gandi, rođen je 1869. godine. Gandijeva majka je bila duboko religiozna i u veoma ranom dobu podučavala je sina đainizamu, moralno rigoroznoj indijskoj religiji koja je zastupala politiku nenasilja. Gandi je bio odličan učenik, ali je 1888. godine dobio priliku da studira pravo u Engleskoj i to je iskoristio. U Indiju se vratio 1891. godine, ali nije mogao da pronađe posao u pravnoj branši, pa je 1893. godine prihvatio posao i jednogodišnji ugovor u Južnoj Africi.

Nastanio se u Natalu, gde je bio izložen rasizmu i južnoafričkim zakonima koji su uskraćivali pravo na rad indijskim radnicima. Gandi se kasnije u životu prisetio incidenta kada je isteran iz kupea prve klase i izbačen iz voza, jer je Indijac. Tada je odlučio da se bori protiv nepravde i da brani svoja prava kao Indijca i kao čoveka. Nakon godinu dana, kada mu je  istekao ugovor, Gandi je spontano odlučio da ostane u Južnoj Africi, gde je pokrenuo kampanju protiv zakona koji sprečava Indijce da glasaju.

Formirao je „Indijski kongres Natala“ čime je privukao međunarodnu pažnju na položaj Indijaca u Južnoj Africi. Transvaalska vlada je 1906. godine istrajala u nameri da nastavi sa ograničavanjem prava Indijaca i tada je Gandi organizovao svoju prvu kampanju „satjagraha“ ili kampanju masovne građanske neposlušnosti. Nakon 7 godina protestovanja, uspeo je da napravi kompromis sa južnoafričkom vladom.

Mahatma Gandi; Foto: Profimedia/United Archives

Indijski pokret za nezavisnost

Gandi se 1914. godine vratio u Indiju gde je nastavio da živi duhovni i apstinentni život na periferiji indijske politike. Podržao je Britaniju u Prvom svetskom ratu, ali je 1919. godine pokrenuo novu „satjagrahu“ zbog obaveznog upisa Indijaca u vojnu evidenciju. Nekoliko stotina hiljada ljudi je podržalo protest i do 1920. godine postao je vođa indijskog pokreta za nezavisnost. Reorganizovao je Indijski nacionalni kongres i organizovao je masivan bojkot britanskih dobara, usluga i institucija u Indiji. Bojkot je 1922. godine iznenada obustavio, jer je policija  fizički napala učesnike protesta. Mesec dana kasnije, uhapšen je zbog podstrekivanja neposlušnosti.

Na indijsku političku scenu se vratio 1928. godine kada je zahtevao da se Indija proglasi nezavisnom državom. Dve godine kasnije je započeo masovni protest protiv britanskog poreza na so, koji je pogađao siromašne stanovnike Indije.

Marš soli

U svojoj najpoznatijoj kampanji građanske neposlušnosti, Gandi i njegovi sledbenici su marširali do Arapskog mora, gde su napravili sopstvenu so isparavanjem morske vode. Nakon „Marša soli“ Gandi i 60.000 njegovih sledbenika je uhapšeno, ali je protest ostao upamćen i doneo mu je međunarodno poštovanje.

Čarli Čaplin i Mahatma Gandi; Foto: Profimedia/Corbis

Gandi je na slobodu pušten 1931. godine kako bi prisustvovao Konferenciji okruglog stola o Indiji u Londonu, na kojoj je bio jedini predstavnik Indijskog nacionalnog kongresa. Sastanak je  za Gandija bio veliko razočarenje, odmah nakon povratka u Indiju su ga ponovo zatvorili. Dok je bio u zatvoru, štajkovao je glađu je u znak protesta protiv tretmana britanske vlade ka „nedodirljivima“, odnosno siromašnim i degradiranim Indijcima koji čine najniži sloj društva.

Godine 1934. Gandi napušta Indijsku kongresnu stranku kako bi se posvetio radu na ekonomskom razvoju siromašnih Indijaca. Njegov štićenik Džarvaharlal Nehru zauzima njegovo mesto u stranci.

Pokret "Ostavite Indiju" - poruka Britancima

Kada je izbio Drugi svetski rat, Gandi se vratio na političku scenu i ponudio je pomoć Britaniji u zamenu za nezavisnost Indije. Britanija je odbila i pokušala je da razdvoji Indiju podržavajući konzervativne hindu i muslimanske grupe. Kao odgovor na ovu akciju Britanije, Gandi je 1942. godine osnovao pokret „ Ostavite Indiju“ koji je zahtevao potpuno povlačenje Britanije. Gandi i druge nacionalne vođe su uhapšene i držane u pritvoru do 1944. godine.

Gandijev spomenik u Indiji; Foto: Tanjug/AP

Kada je 1945. godine došlo do promene vlade u Britaniji, počeli su pregovori za nezavisnost Indije. Gandi je želeo ujedinjenu Indiju, ali Liga muslimana, koja je u toku rata porasla, nije pristala na to. Nakon dugih pregovora Britanija se složila da napravi dve nezavisne države, Indiju i Pakistan, 15. avgusta 1947. Gandi je bio razočaran zbog podele države, nakon koje je počelo krvavo nasilje između hindusa i muslimana.

Kako bi stao na put indijskom religioznom razdoru, odlučio je da gladuje i poseti problematična mesta. Prisustvovao je bdenju u Nju Delhiju kada ga je Naturam Godse, fanatik iz sekte „Hindu Mahasabha“, upucao. Gandijeve ubedljive metode građanske neposlušnosti su inspirisale vođe pokreta za građanska prava širom sveta, posebno na Martina Lutera Kinga Mlađeg u Americi.

(K.B. / History)