Za lekare je pranje ruku u prošlosti bilo nečuveno: Prvi doktor koji je to predložio bio je odbačen

Jedan od najdelotvornijih načina da se izbegne zaraza gripom i korona virusom jeste redovno pranje ruku. Američki Centar za kontrolu bolesti savetuje da se ruke izribaju uspomoć sapuna i vode 20 sekundi. Verovali ili ne, ovakav lekarski savet bio bi skandalozan u 19. veku.

U Evropi 1840-ih veliki broj majki umirao je obolevši od porodiljske, tj. porođajne groznice. Uprkos najboljoj medicinskoj nezi koja je tada bila dostupna, žene su se razboljevale i umirale ubrzo nakon porođaja. Mađarski lekar Ignaz Semelvajs (1818-1865) želeo je da sazna zašto se to dešava. On je bio zaposlen u Opštoj bolnici u Beču, na kojoj su postojala dva odvojena porodilišta. Primetio je da je stopa smrtnosti usled groznice bila daleko niža ako su babice učestvovale u porođaju, dok su žene prepuštene lekarima i studentima medicine umirale u dvostruko većem broju.

Preporučujemo

Semelvajs je odlučio da na test stavi nekoliko svojih pretpostavki. Pokušao je da ustanovi da li položaj majke tokom porođaja ili osećaj srama što ih ispituje doktor, koji je muškarac, imaju ikakvog uticaja na ovaj fenomen. Pomislio je da je možda u pitanju strah od sveštenika koji posećuju pacijente na samrti zbog groznice. Na kraju je procenio da nijedan od ovih činilaca ne predstavlja pravi odgovor.

Foto: Wikimedia Commons

Prvo vršili obdukcije, pa jurili da porađaju žene

Nakon što je uvideo šta nije uzrok zaraze, uspeo je da pronađe pravog krivca. Sve vreme su to bili leševi. Tačnije, doktori i studenti bi svako jutro vršili obdukciju, a kasnije, tokom dana, su posećivali majke u porodilištu i porađali ih. Sa druge strane, babice nisu imale pristup leševima. One su radile isključivo u porodilištu.

Semelvajs je pretpostavio da su doktori i studenti prenosili čestice sa tela preminulih na porodilje. Za razliku od savremene prakse, lekari u to vreme nisu morali da peru ruke pred vizitu, pa su patogene sa kojima su se susreli tokom obdukcije naprosto vraćali u porodilište. Mikrobi su tada još uvek bili velika nepoznanica, pa ih je Semelvajs nazivao „raspadajućom životinjskom organskom materijom”.

Obavezno pranje ruku

Pošto je utvrdio da su žene umirale od groznice nakon kontakta se lekarima, Semelvajs je 1847. uveo obavezno pranje ruku za studente i lekare koji su radili sa njim u Opštoj bolnici u Beču. Umesto sapuna, primenio je rastvor od hlornog kreča, jer je uklanjao neprijatan miris leša u raspadanju koji se zadržavao na rukama lekara. Čim je osoblje bolnice počelo da dezinfikuje medicinske instrumente i sopstvene ruke, stopa smrtnosti u porodilištu je opala.

Proleća 1850., Semelvajs se obratio kolegama tokom skupa prestižnog Bečkog medicinskog društva. Njegova preporuka da se ruke dezinfikuju pre kontakta sa pacijentima bila je naširoko odbijena pod izgovorom da ne postoje niti naučne osnove niti logično objašnjenje za takvu tvrdnju. Istoričari smatraju da su kategorički odbijali njegovu teoriju i zbog toga što ih je, u neku ruku, optuživao za smrt velikog broja pacijenata, piše National Geographic.

Uprkos pozitivnim rezultatima, Opšta bolnica u Beču napustila je praksu pranja ruku u porodilištu.

Njegov legat biće prepoznat nakon smrti

Usledio je težak period u Semelvajsovom životu. Preselio se u Peštu, gde se takođe zaposlio u porodilištu. I tamo je uveo praksu pranja ruku, što je donelo uspeha, baš kao i u Beču. Uprkos tome, njegova zamisao nije naišla na odobravanje, a knjigu koju je napisao na tu temu kolege znatno iskritikovale.

Ilustracija: Nikola Jovanović

Kako je vreme odmicalo, zdravlje mu se pogoršalo. Postoje indicije da je patio od sifilisa ili Alchajmerove bolesti. Priveden je na psihijatrijsko lečenje, nakon čega je ubrzo i umro od sepse usled inficirane ozlede na ruci. Dve godine kasnije, škotski hirurg Džozef Lister zagovarao je ideju o dezinfekciji ruku i medicinskih instrumenata koja je daleko bolje prošla. Iako je bilo onih koji su negodovali, 1870-ih su lekari počeli da ribaju ruke pre operacije.

Ubrzo zatim, i Semelvajsov rad je prepoznat, a značajno je doprineo i razvitku teorije o mikrobima Luja Pastera, koja je drastično promenila način na koji lekari pristupaju pacijentima, kao i shvatanje o širenju bolesti.

Iako su več 1870-ih hirurzi počeli da dezinfikuju ruke pred operaciju, značaj koji pranje ruku predstavlja po javno zdravlje nije bio prepoznat još čitav vek kasnije. Univerzitet medicine u Budimpešti danas nosi Semelvajsovo ime.

(N. I.)