Ovaj pilot je Zapadu otkrio tajnu sovjetske vojne tehnologije: Pobegao iz SSSR, poneo priručnik za MiG-25

Viktor Ivanovič Belenko bio je sovjetski pilot čiji je hrabri beg u Japan 1976. godine označio jedan od najzanimljivijih incidenata Hladnog rata, otkrivajući Zapadu tajne sovjetske vojne tehnologije.

Njegov život, obeležen odlukom da napusti domovinu i započne novo poglavlje u Sjedinjenim Američkim Državama, predstavlja priču o ličnim borbama, geopolitičkim posledicama i borbi za slobodu. Belenko nije samo prebegao; doneo je sa sobom i napredni lovac MiG-25, omogućivši Zapadu da prvi put detaljno prouči ovu strašnu mašinu.

Preporučujemo

Rani život i vojna karijera

Rođen 15. februara 1947. godine u Nalčiku, u Kabardinskoj Autonomnoj Sovjetskoj Socijalističkoj Republici, Viktor Belenko odrastao je u ruskoj porodici usred složenih političkih i društvenih okolnosti Sovjetskog Saveza. Kao mladić, pridružio se sovjetskim vazduhoplovnim snagama, gde je brzo napredovao do čina poručnika u Protivvazdušnoj obrani.

Od 1967. do 1976. godine služio je kao pilot u 513. lovačkoj pukovniji 11. vazduhoplovne armije, stacioniranoj u Čugujevki, u Primorskom kraju na Dalekom istoku Sovjetskog Saveza. Njegov zadatak bio je patroliranje vazdušnim prostorom, a pilotirao je najnaprednije sovjetske lovce, uključujući MiG-25, poznatog pod NATO kodnim imenom "Foxbat".

Ovaj avion, dizajniran za presretanje neprijateljskih bombardera na velikim visinama, bio je simbol sovjetske vojne moći, ali Belenko je postupno postajao sve više nezadovoljan životom pod komunističkim režimom. Svakodnevica ispunjena propagandom, ograničenjima i strahom od represije počela je da utiče na njegovu odluku da potraži bolju budućnost.

Odluka o bekstvu

Belenkova odluka da prebegne nije bila impulsivna; ona je sazrevala godinama, pod utiecajem sve većeg razočaranja u sovjetski sistem. Bio je svestan američke politike koja je nagrađivala pilote iz komunističkih zemalja koji bi prebegli sa svojim avionima, nudeći im novac i zaštitu.

Prethodni slučajevi, poput bekstva poljskih i severnokorejskih pilota pedesetih godina, služili su mu kao inspiracija. Osećao je da je život u Sovjetskom Savezu ograničen, bez slobode izražavanja i prilika za napredak. Kao otac malog sina i suprug, Belenko je znao da njegov čin nosi velike rizike za porodicu koju je ostavljao iza sebe, ali želja za slobodom je prevagnula.

Pripremao se tajno, noseći sa sobom priručnik za pilote MiG-25, verujući da će to pomoći američkim stručnjacima u proceni aviona.

Bekstvo u Japan

Šestog septembra 1976. godine, tokom rutinske vežbe, Belenko je odlučio da sprovede svoj plan za bekstvo u delo. Uzletevši iz baze u Čugujevki, usmerio je svoj MiG-25 prema Japanu, preletevši Japansko more i izbegavajući sovjetske radare. Avion je sleteo na aerodrom Hakodate na ostrvu Hokaido, gde je Belenko zatražio politički azil.

Ovaj događaj šokirao je sviet: bio je to prvi put da je Zapad došao u posed netaknutog MiG-25, aviona koji je godinama bio predmet spekulacija i straha zbog svoje brzine i visine leta. Belenko je sleteo s malo goriva, a avion je oštećen toekom sletanja, ali to nije umanjilo njegovu vrednost. Japanske vlasti brzo su reagovale, prebacivši avion na sigurnu lokaciju za pregled, dok je Belenko prebačen u Sjedinjene Američke Države na ispitivanje.

Posledice bekstva

Bekstvo Viktora Belenka nanelo je ogroman udarac Sovjetskom Savezu. Zapadni stručnjaci, predvođeni Amerikancima, detaljno su pregledali MiG-25 na bazi Hjakuri, otkrivajući da avion nije bio toliko napredan koliko se verovalo - bio je to presretač, a ne višenamenski borbeni avion.

Sovjeti su zahtevali povratak aviona, koji je naposletku vraćen u sanducima iz luke Hitači 15. novembra 1976. godine, uz račun od 40.000 dolara za oštećenja i pakiranje. Sovjetska propaganda pokušala je da prikrije incident, šireći lažne priče o Belenkovoj smrti u saobraćajnoj nesreći ili pogubljenju, dok je njegova supruga javno apelovala na njegov povratak.

Za Belenka, posledice su bile pozitivne: američki predsednik Gerald Ford dodelio mu je azil, a on je proveo pet meseci na dibrifingu, nakon čega je postao konsultant za avio industriju.

Život u Sjedinjenim Američkim Državama

Nakon bekstva, Belenko je započeo novi život u Sjedinjenim Američkim Državama, gde je 1980. godine dobio državljanstvo zahvaljujući posebnom zakonu Kongresa, potpisanom od strane predsednika Džimija Kartera. Da bi izbegao sovjetske agente i moguće odmazde, promenio je prezime u Šmit i često se selio, uglavnom po malim gradovima na Srednjem zapadu.

Radio je kao savetnik za fabrike aviona i vladine agencije, koristeći svoje znanje o sovjetskoj tehnologiji. Oženio se Koral Garas, učiteljicom muzike iz Severne Dakote, s kojom je imao dva sina, ali su se kasnije razveli.

Iz dostupnih izvora (uključujući memoare i izveštaje) čini se da je kontakta s prvom porodicom više nije bilo. Njegov sin je odrastao u SSSR bez njega, a vlasti su, kao i u mnogim slučajevima begunaca, vršile pritisak i nadzor nad porodicom kako bi služila kao primer i upozorenje drugima.

O sudbini prvog sina i supruge nema puno javno dostupnih podataka - moguće i zbog toga što su sovjetske vlasti strogo čuvale privatnost tih slučajeva kako ne bi podsticale nova bekstva.

Godine 1980. objavio je autobiografiju "MiG Pilot: Konačni beg poručnika Belenka", u kojoj je opisao svoj život i motivacije. Retko je davao intervjue, strahujući za sigurnost, ali u jednom retkom razgovoru 2000. godine izrazio je zadovoljstvo životom u Americi, ističući toleranciju prema različitim mišljenjima.

Smrt i nasleđe

Viktor Ivanovič Belenko preminuo je 24. septembra 2023. godine, kada je imao 76 godina, u okrugu Pope u Ilinoisu, nakon kratke bolesti. Njegova smrt objavljena je kasno te godine, bez ikakve javne komemoracije.

Uprkos tome, njegovo bekstvo ostaje važan deo istorije Hladnog rata, simbolizujući individualnu borbu protiv totalitarnog sistema i doprinoseći boljem razumevanju sovjetske vojne moći. Belenkov čin ne samo da je promenio njegov život, već je uticao i na globalnu ravnotežu snaga, podsećajući svet na krhkost granica i snagu lične odluke.

(Telegraf.rs/Index.hr)