BEZ PEKIĆA 22 GODINE: Da se htelo gledati iza sebe, dobili bismo oči na potiljku! (VIDEO)

Suvonjavo prefinjenog, skoro pa asketskog izgleda sa pogledom koji kao da mu je podarila sama Atina, ispod naočara u intelektualnim krugovima poznatim koliko i "lenonke" među rokerima, potvrđivao je svaku iz rečenice: "Ko jednom uzme u ruke Pekića više nikada ne razmišlja o tome koji je najbolji srpski pisac".

Preporučujemo

Kada bi postojao kroki tipičnog intelektualca sigurni bismo da bi njegovo otelovljenje bio niko drugi do - Borislav Pekić (1930-1992).

Jedan od najznačajnijih srpskih književnika 20. veka, romansijer, dramski pisac, filmski scenarista, akademik, jedan od trinaest intelektualaca koji su obnovili rad Demokratske stranke i dobitnik NIN-ove nagrade za roman "Hodočašće Aresenija Njegovana"(1970) od čije smrti se danas, 2. jula navršilo 22 godine, rodio se u Podgorici 1930.

Pekićev otac Vojislav je u Kraljevini Jugoslaviji bio visoki državni činovnik, tako da su od Borislavljevog rođenja do 1941. živeli u Starom i Novom Bečeju, Mrkonjić Gradu, Kninu i Cetinju.

Pošto ih početkom Drugog svetskog rata, italijanske okupacione vlasti proteruju iz Cetinja za Srbiju, mladi Pekić nastavlja obrazovanje u Trećoj muškoj gimnaziji, gde je maturirao 1948. Ubrzo posle toga je bio uhapšen:

- Bio sam član ilegalne studentsko-gimnazijske organizacije koja se zvala Savez demokratske omladine Jugoslavije. Uhapšen sam 7. novembra 1948, maja 1949. osuđen po Zakonu o krivičnim delima protiv naroda i države, na prvostepenom Okružnom sudu na 10 godina, a potom mi je na Vrhovnom sudu (Narodne Republike Srbije 26. juna 1949.) kazna povećana na 15 godina zatvora sa prisilnim radom i izvesnim brojem godina gubitka građanskih prava nakon izdržane kazne. Pomilovan sam 29. novembra 1953 - pisao je.

Iako se vodio onom svojom "da treba gledati pravo, jer da se htelo gledati iza sebe, dobili bismo oči na potiljku", Pekić nije mogao tek tako da se pomiri sa činjenicom da je kao pripadnik SDOJ-a osuđen na petnaest godina robije sa prinudnim radom. Kaznu je izdržavao u KPD Sremska Mitrovica i KPD Niš, da bi ga tek nakon pet godina 1953, pomilovali.

Eksperimentalnu psihologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu studira od 1954. do 1958. da bi se po diplomiranju oženio inženjerkom arhitekture Ljiljanom Glišić, sestričinom dr Milana Stojadinovića, predsednika vlade Jugoslavije i ministra finansija od 1935. do 1939. Godinu dana kasnije dobijaju ćerku Aleksandru.

Ta 1959. godina bila je plodna za Pekića. Tada je napisao svoj prvi od preko dvadeset originalnih filmskih scenarija među kojima je bio i "Dan četrnaesti", film koji je '61. predstavljao Jugoslaviju na Kanskom filmskom festivalu.

Godinama je Pekić radio na nekolicini romana. Prvi, "Vreme čuda" štampan je 1965. Desetak godina kasnije roman je objavljen na engleskom, potom i na francuskom (1986), poljskom (1986), rumunskom (1987), italijanskom (2004) i grčkom (2007). Kritika se složila u tome da je piščev prvenac ukazao na dve važne karakteristike njegovog rada: oštar antidogmatizam i konstantni skepticizam u pogledu mogućeg progresa čovečanstva.

Između 1968. i 1969. bio je jedan od urednika "Književnih novina", a već naredne, u drugom romanu "Hodočašće Arsenija Njegovana" oslikava čuveni studentski protest '68.

Uprkos tome što se ideološki distancirao od opozicionog pokreta, nova politička klima je dalje komplikovala njegov odnos sa vlašću tako da je godinu dana bio bez pasoša. Roman je ipak dobio Ninovu nagradu kao najbolji jugoslovenski roman te godine.

Nakon emigracije u London 1971, jugoslovenske vlasti ga smatraju "personom non grata" te logično, narednih godina osujećuju izdavanje njegovih dela u Jugoslaviji. Začarani krug razbija 1975. kada se pojavljuje "Uspenje i sunovrat Ikara Gubelkijana".

Godine 1977. poslao je rukopis sotije "Kako upokojiti vampira" na književni konkurs Udruženih izdavača Jugoslavije koji su prepoznali u njemu najbolje pristiglo delo i tako je knjiga štampana. Baziran delimično na Pekićevom sopstvenom iskustvu u zatvoru i istrazi, roman otelovljuje metode, logiku i psihologiju modernog totalitarnog režima.

Nakon "Odbrane i poslednjih dana" (1977) posle više od dve decenije priprema, studija i proučavanja prvi tom Pekićeve sedmotomovne fantasmagorije "Zlatno runo" izlazi 1978. Ostalih šest tomova objavljeno je do 1986.

Ovim delom Pekić se konačno "i na papiru" uvrstio u najznačajnije srpske književnike. Osim što je nagrađen Njegoševom nagradom, ovaj roman je ušao u  izbor deset najboljih napisanih na srpskom jeziku u periodu od 1982. do 1992. godine, a strani kritičari ga upoređuju sa Džojsovim "Uliksom".

Osamdesete je obeležio Pekićev rad na knjizi o izgubljenom ostrvu Atlantidi, u kojoj je imao nameru da da jedno novo objašnjenje za korene, razvoj i propast naše civilizacije. I pored klasičnih izvora koji su inspirisali njegov antropološki interes, Pekić je odlučio da ocrta svoju novu viziju budućnosti i time izbegne restrikcije "istorijskog modela" sa kojim je on nesumnjivo morao da se suoči u starim mitovima. Iz toga su proizašle tri knjige: žanr-roman Besnilo (1983), antropološki roman 1999 (1984) i epos Atlantida (1988). "Godine koje su pojeli skakavci" u tri toma, izdate su između 1987. i 1990.

Pekić je napisao više od dvadeset originalnih scenarija i adaptirao neke od svojih romana za film. Ostvarenje "Vreme čuda" predstavljalo je Jugoslaviju na Kanskom festivalu 1991. (Goran Paskaljević nagrađen za režiju). "Đavolji raj" (1989) rađen po sagi-fantasmagoriji "Odbrana i poslednji dani" dobio je nagradu na filmskom festivalu u Tokiju 1989.

Devedesete provodi angažujući se oko Demokratske stranke, koju je zajedno sa još dvanaest intelektualaca obnovio 1989. Ubrzo postaje član Glavnog odbora i jedan od urednika obnovljenog opozicionog lista "Demokratija", da bi se '91. kandidovao ispred Demokratske stranke za narodnog poslanika u Skupštini Republike Srbije u beogradskoj opštini Rakovica. Pobedio je njegov protivkandidat Vojislav Šešelj.

Bio je potpredsednik Srpskog PEN centra od 1990. do 1992. godine i član engleskog PEN centra, dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti od 1985, kao i član Krunskog saveta princa Aleksandra Karađorđevića 1992. godine.

Borislav Pekić je umro od raka pluća u svom domu u Londonu, 2. jula 1992. U britanskoj prestonici je i kremiran, a njegova urna se nalazi u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

- Čovek zaista umire. Zato se smrti i plaši. Jedino je živo biće koje od smrti zazire. Jer, samo za njega smrt je konačan nestanak - napisao je.

Posthumno, 1992, Nj. K. V. prestolonaslednik Aleksandar odlikovao ga je Kraljevskim ordenom dvoglavog belog orla prvog stepena, kao najvišeg odlikovanja dodeljenog od srpskog pretendenta na poziciju monarha.

Novembra 2010. godine, uvršten je u seriju maraka Srbijamarke PTT Srbije "Velikani srpske književnosti". Osam godina ranije osnovna škola na Bežanijskoj kosi ponela je njegovo ime, a na Vračaru - jedna ulica. U međuvremenu je i ogranak Biblioteke grada Beograda u Ulici Svetozara Markovića dobio ime po Borislavu Pekiću.

Veliki književnik rehabilitovan je odlukom Okružnog suda u Beogradu 17. decembra 2007. godine.

Ostaće upamćene njegove reči:

"Treba ljubiti zemlju dece svoje, a ne dedova svojih. Jer čast neće zavisiti od toga odakle dolazimo nego kuda idemo".

(Katarina Vuković)