E, OVO JE BILA DEMOKRATIJA! Srpski seljaci 1906. godine teraju volove pored stare Narodne skupštine (FOTO)

Seljaci 1906. godine teraju volove pored stare zgrade Srpske narodne skupštine kod današnjeg bioskopa „Odeon“ na uglu ulica Kraljice Natalije i Kneza Miloša. Foto: Wikimedia Commons/fortepan.hu

Od ponovnog uvođenja višestranačkog sistema u Republici Srbiji pre skoro tri decenije, pa do danas, neprestano svedočimo postepenom i potpunom odrođavanju naše političke elite, što od stvarnosti što od samog naroda kojim vlada.

Preporučujemo

Poslednjih trideset godina kao da narod postoji zbog njih, a ne oni zbog naroda: to je opšti utisak celokupnog stanovništva naše države, što se posebno odražava ogromnom apstinencijom na izborima i nestvarnim uspesima koje postižu kandidati i liste koji bi u normalnim okolnostima dobili promil glasova (poput Ljubiše Preletačevića Belog).

Jovan Jovanović Pižon, poslanik Kraljevine Srbije u Beču u periodu pre izbijanja Prvog svetskog rata, i Nikola Pašić, predsednik Vlade Kraljevine Srbije. Foto: arhivyu.gov.rs

Nekada, međutim, stvari su stajale potpuno drugačije. Danas smo zaboravili koliko smo se tokom čitavog XIX stoleća krvavo borili za demokratiju, počev od Prvog srpskog ustanka (koji je bio suštinski jedna demokratska, pa čak u izvesnom smislu i republikanska revolucija) preko Sretenjskog ustava (koji je ruski ambasador nazvao „francuskim rasadom u turskoj šumi“, pre nego što je sa svojim austrijskim kolegom izvršio pritisak da se on ukine) i tekovina Svetoandrejske skupštine, pa sve do antiobrenovićevskih buna od kojih je najčuvenija (ali ne i jedina) Timočka.

Može se slobodno reći da smo čitavih stotinu godina tukli ljuti boj, što sa strancima što sa sopstvenim vladarima, za naše pravo da vladamo preko njih, za to da se narod pita. Majski prevrat je bio samo nesrećna kulminacija te borbe, iz koje se ipak izrodilo „zlatno doba srpskog parlamentarizma“ koje će potrajati svega desetak godina, ali koje će doneti nestvarni napredak na svakom polju društvenog delovanja, kao i brojne anegdote, poput one da je Skupština zabranila kralju Petru da se meša u posao svom baštovanu, koji se zbog toga žalio zakonodavnom telu.

Seljanke iz okoline Kruševca prodaju živinu na pijaci 29. aprila 1913. godine. Fotografija Ogista Leona u sklopu projekta Alberta Kana "Arhivi planete". Foto: Wikimedia Commons/Artblat.com/Racconish

Fotografija na početku ovog teksta, nastala 1906. godine — ispred stare zgrade Srpske narodne skupštine (kako se zvanično zvao naš parlament), kod današnjeg bioskopa „Odeon“ na uglu ulica Kraljice Natalije i Kneza Miloša — dakle u tom „zlatnom“ periodu, savršeno ilustruje ondašnji duh naše seljačke demokratije, kakva je ona tada bila, budući da je Kraljevina Srbija mahom bila ruralna zemlja. Savršeno ga ilustruje zato, što pokazuje upravo relativnu jednakost elite i naroda (jer potpune jednakosti nikada nigde nije bilo), i demonstrira ne-odrođenost te elite koja je shvatala da je tu da služi a ne da bude služena.

Da se vratimo totalnom ruralu — to ne treba, premda je razvijanje poljoprivrede nešto posve drugo; ipak je ovo doba visokotehnološkog razvoja i treba gledati u budućnost. Ali, da se vratimo suštini demokratije u kojoj politička elita služi nama a ne mi njima, o tome ne treba čak ni diskutovati. Osim o pitanju kako to da se izvede.

(O. Š.)