Narodni muzej u Beogradu osnovan pre 180 godina

Foto: Nikola Tomić

Ukazom Jovana Sterije Popovića, tada u svojstvu visokog zvaničnika, načelnika Ministarstva prosvete, odnosno Popečateljstva prosveštenija, Kneževine Srbije, 10. maja 1844. utemeljen je Muzeum serbski.

Sterija, proslavljeni srpski književnik, posvećeni nacionalni radnik, pa i prosvetitelj, po osnovnoj vokaciji advokat, prešao je iz rodnog Banata u tadašnju Kneževinu Srbiju kako bi pomogao kao nesebični nacionalni radnik.

Preporučujemo

Datum njegovog ukaza o utemeljenju Muzeuma serbskog 10. maj 1844. prihvaćen je kasnije kao Dan Narodnog muzeja u Beogradu.

Namera učenog Jovana Sterije Popovića bila je da se ustanovi zvanično telo koje će prikupljati starine kako bi one za potonje generacije bile sačuvane.

Osim prikupljanja starina Muzej je sve vreme bio i mesto istraživačkog rada, čuvanja predmeta posebne važnosti pre svega na polju nacionalne istorije i kulturnog nasleđa, ali takođe kulturnog nasleđa uopšte.

Prema rezultatima inventara obavljenog 1848, u posedu Muzeja osnovanog četiri godine ranije, nalazilo se ukupno 79 predmeta, kovanica, pečata, alata, posuda, statua, povelja, knjiga, diploma.

Prva postavka Muzeja predstavljena je 1864. Godine 1871, ukupan fond Muzeja sačinjavalo 12.869 predmeta.

Zabeleženo je da je postavku muzeja 1873, obišao sveukupno 401 posetilac.

Godine 1904. kolekcija je postavljena u skladu sa tada prihvaćenim standardima, sa posebnim celinama, arheološkom, srednjovekovnom, galerijom slika i slično.

Iste godine otvorena je Prva Jugoslovenska izložba, što je u onovremenim okolnostima i intelektualnim stremljenjima imalo veliki značaj.

Ubrzo potom, 1907. godine zabeleženo je da je muzej posetilo 4.298 lica. Naredne godine, što je takođe važan moment, pod okriljem muzeja započela su istraživanja neolitskih ostataka Vinče.

Od velikih darodavaca tokom 19. veka, valja pomenuti kralja Milana Obrenovića koji je muzeju poklonio veliku i vrednu kolekciju srednjovekovnih srpskih kovanica, njih 1.352. Takođe, Pavla Riđičkog, plemića i veleposednika iz Mokrina, koji je muzeju darovao staroegipatsku mumiju. Katarina Ivanović, velika srpska umetnica, darovala je slike i novccani prilog. Muzeju je pripala i zaostavština Vuka i Mine Karadžić.

Postoje navodi, možda preterani, da je Muzej čak 11 puta menjao prostor. Od godine 1863. nalazio se u delu zgrade koju je kapetan Miša Anastasijević daravao otečestvu, na potonjem Studentskom trgu.

Godine 1892. našao se u obližnjem zdanju braće Veličković. Godine 1922. smešten je ulicu knjaza Miloša, broj 58. Potom je bio smešten, makar delom, i u Konaku knjeginje Ljubice.

Reprezentativni prostor na najvišem novou obezbeđen je, najzad, kada je kralj Aleksandar Karađorđević 1933, ustupio deo zdanja Starog dvora za stalnu postavku. Reč je o delu dvorskog kompleksa koji je upravo on izgradio, uključujući danšnje zdanje Predsedništva.

Godine 1935 spojeni su Istorijsko umetnički muzej i Muzej savremene umetnosti, pod imenom Muzej kneza Pavla. Od te godine, u vlasništvu muzeja nalazi se i Miroslavljevo jevanđelje.

Poznih tridesetih Muzej kneza Pavla bio je ustanova visokog ugleda u svetu. Najveći deo tada pribavljanih predmeta bili su pokloni, slike savremenih umetnika koje je darivao knez Pavle.

Tih godina održane su izuzetno zapažene izložbe kao "Moderno francusko slikarstvo" 1936, ili "Sto godina francuskog slikarstva, od Davida do Sezana" 1939 godine.

Foto: Nikola Tomić

Posebno je veličanstvena bila izložba "Italijanski portret kroz vekove" 1938. godine, kada su se u Beogradu našla najvažnija dela italijanske umetnosti, od poznog srednjovekovlja i renesanse nadalje. Pripređivani su pritom reprezentativni katalozi.

Pod rukovodstvom posvećenog Milana Kašanina, kog je knez Pavle postavio za upravnika Muzeja, što je bio retko srećan izbor, pokrenut je časopis "Umetnički pregled" koji je izlazio od 1937. do okupacije zemlje 1941. Bila je to publikacija kojom bi se dičile i najkvalitetnije muzejske kuće onoga doba.

Godine 1944. ime je promenjeno u Umetnički muzej, a onda 1952. u Narodni muzej.

Od tada, do danas, on je centralna muzejska institucija Srbije, izuzetnog značaja.

Iste 1952 godine, smešten je reprezentativnom zdanju na centralnom gradskom trgu.

Reč je o zgradi negdašnje Uprave fondova na današnjem Trgu Republike, podignute 1903. po projektu arhitekata Andre Stevanovića i Nikole Nestorovića.

(Telegraf.rs/Tanjug)