Beograd kao mali Istanbul, grad orijenta: Ovo su džamije koje su Turci sagradili posle 1521. godine

Hrišćanstvo je još početkom 4. veka proželo Beograd, a različiti narodi, koji su kasnije postali podeljeni i po tome da li pripadaju istočnoj ili zapadnoj crkvi, smenjivali su vlast. A onda je došla 1521. godina - tursko osvajanje Beograda.

Ne može se reći da je Osmanska imperija ukinula druge religije, ali su one pod teškim, a nekad i katastrofalnim okolnostima opstajale na tlu Beograda. Stanovništvo se često smenjivalo, grad bi nakratko cvetao, pa potom bio opustošen...

Preporučujemo

Te 1521. godine se po prvi put u Beogradu pojavio islam. Vojnu posadu osvajača činilo je 3.000 janjičara, a na hiljade ljudi s juga pristiglo je da gradi novi, turski Beograd.

Beograd je u tom trenutku imao dve ili tri crkve i one su momentalno ukinute. Glavna crkva, moguće mitropolitska, pretvorena je odmah u Carevu džamiju i u njoj je sultan Sulejman I klanjao džuma-namaz samo dan posle pada Beograda.

Koliko je potom džamija bilo građeno, teško je odrediti. Postoje tvrdnje da su u turskom Beogradu postojale 273 islamske bogomolje. Važno je napomenuti i da su osim džamija građeni i mesdžidi, takođe bogomolje, ali manje i bez minareta, koje su u nekim slučajima pretvarane u džamije.

Mnogo podataka je iz putopisa, a putopisi su sve samo ne pouzdan istorijski trag.

Ali, o nekim islamskim bogomoljama postoje poznati tragovi i podaci. Može se reći da je Beograd u jednom trenutku bio i raskošna orijentalna varoš, a u drugom opustošen i razoren, ali sve do kraja 19. veka minareti su dominirali gradskom panoramom. U vreme kada su Srbi ili Austrijanci vladali Beogradom, a pre konačnog odlaska Turaka, džamije su pretvarane u crkve ili druge objekte - vojne, bolničke, magacinske, da bi potom ponovo bile vraćane u funkciju.

Inače, posle 1878. godine, kada je Srbija dobila nezavisnost, imala je pravo da poruši sve one džamije koje joj nisu bile potrebne u Beogradu, osim glavne, Bajrakli džamije. Potrebe za više islamskih bogomolja tada zaista nije bilo, budući da je broj muslimana krajem 19. veka smanjen na ispod jednog procenta stanovništva.

Vratimo se u buran 16. vek i dolazak Turaka na ušće Save u Dunav.

Osim Careve džamije, verovatno su još tri nastale u zgradama hrišćanskih bogomolja: Ferhad-pašina, Zejnudin-agina i Ahmed-agina, a potom je sagrađeno još 12 džamija.

Ovo su samo neke od poznatih beogradskih džamija iz tog doba.

Jedina sačuvana - Bajrakli džamija, Foto: Mateja Beljan

Batal-džamija (ranije Ejnehan-begova) bila je jedna od najlepših, građena je verovatno u vreme turskog prosperiteta i nalazila se nedaleko od današnjeg Doma narodne skupštine. Bilo je ideja da se zgrada sačuva i koristi kao svetovna građevina u modernoj Srbiji, ali je ipak porušena.

Ali-pašina džamija na današnjem Dorćolu sagrađena je kraj groblja i može da se pretpostavi da su na tom mestu bili sahranjeni sultanovi vojnici koji su poginuli osvajajući Beograd 1521. godine.

Bajram-begova džamija, najpre mesdžid, a potom u 18. veku lepo obnovljena džamija sa čak 18 metara visokom kupolom, takođe je bila na Dorćolu.

Defterdarova džamija nalazila se nedaleko od Parka vojvode Vuka. Prvobitno se zvala Hadži-Pirijina i imala je impozantnu kupolu visine od 16 do 18 metara.

Na Donjem Dorćolu imali smo i Jahja-pašinu (prvobitno Imaret) džamiju i Sultana Mustafe (Ferhad-ćehajinu) džamiju, a na Gornjem Kizlar-aginu (Turgut-begovu), Laz-Oglije (hadži Mustafe Skopljaka) džamiju i Turbe (Habil efendijinu) džamiju.

Poslednja spomenuta je, zanimljivo je, bila skladište pozorišnih stvari sve do 1875. godine, kada je i porušena.

I to nije ceo spisak, postoje mnoge koje nisu poznate, a o nekoliko ima veoma malo podataka.

(Telegraf.rs)