Nije najveća, ali Saborna crkva jedna je od najvažnijih pravoslavnih bogomolja za ceo srpski narod

Ponosno se uzdiže iznad savske padine, upotpunjuje panoramu velelepne beogradske tvrđave i jasno poručuje: Ovo je srpski Beograd! Tamo gde je bila hrišćanska varoš u vreme osmanske vladavine Balkanom podignuta je Saborna crkva, centralna crkva grada koji se iz turske kasabe uzdizao u srpsku prestonicu.

Preporučujemo

Posvećena je Svetom arhanđelu Mihailu.

Sve crkve su nakon Otomanskog osvajanja Beograda 1521. godine, katoličke i pravoslavne, pretvorene u džamije. Ipak, tursko carstvo je bilo multikonfesionalno, dozvoljavalo je nemuslimanske verske prakse, ali ne i podizanje novih hramova, već samo obnovu postojećih. Molitva je morala da bude u tišini, a hrišćani pred muslimanima ponizni.

Stanje se dramatično menja u vreme austrijskih okupacija krajem 17. i u prvoj polovini 18. veka, ali oni su sa sobom doneli katoličanstvo.

Ipak, poznato je da je u vreme druge austrijske vladavine (1717-1739) na mestu današnje Saborne crkve bila kamena srpska pravoslavna crkva i to bez istaknutog krsta, premala da primi brojne vernike. Poznato je da se na tom mestu crkva nalazila i u 16. veku.

Povratak Turaka donosi loše vreme za ovu crkvicu, ali ona nekako odoleva vremenu.

Tek nakon hatišetrifa iz 1830. godine bilo je moguće da ova crkva zazvoni. Knez Miloš naredio je da se tu podigne zvonara, a zvono je do danas sačuvano i nalazi se u zvoniku Vaznesenjske crkve iz 1863. godine.

Crkva je usled lošeg stanja srušena 1836. godine, kada počinje izgradnja današnje Saborne crkve (1837-1845).

Nju su zidali pančevački neimari po projektu Fridriha Adama Kverfelda.

Hram je rekonstruisan u periodu od 1934. do 1937. kada je sagrađena i današnja zgrada patrijaršije.

Inače, plan je bio da budući Hram svetog Save bude katedralni, saborni srpski hram i da se kraj njega nađe i zgrada Patrijaršije. Novca za brzu izgradnju nije bilo, pa je odlučeno da se podigne zgrada Patrijaršije koja i danas ima istu ulogu.

O arhitekturi ove crkve, koja posebno pleni svojim enterijerom, detaljnije informacije daje nam Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda:

"Crkva јe rešena kao јednobordna građevina zasvedena poluobličastim svodom sa visokim zvonikom nad zapadnim pročeljem i polukružnom apsidom na istoku. Na klasicistički oblikovanim fasadama ističe se primena baroknih elemenata, naročito vidljiva u izgledu zvonika crkve. Preuzimanje ovakavog tipa sakralnih građevina, karakterističnih za crkveno graditeljstvo Karlovačke mitropoliјe, značilo јe okretanje Beograda ka evropskim arhitektonskim i umetničkim tendenciјama. Slikarsku i drvorezbarsku dekoraciјu crkve izradili su u to vreme naјpoznatiјi srpski slikari, koјi su svoјe znanje stekli školovanjem u Beču.

Ikone na ikonostasu i zidne kompoziciјe na svodovima naslikao јe Dimitriјe Avramović, dok јe ikonostas rad vaјara Dimitriјa Petrovića. Bogatstvo enteriјera upotpunjuјu ostali dekorativno obrađeni elementi, poput tronova, crkvenog nameštaјa i propovedaonice. Unutrašnja dekoraciјa јe u potpunosti dovršena 1845. godine, kada јe hram i osvećen. U crkvi se čuva bogata riznica starih ikona, zlatarskih predmeta, starih štampanih knjiga i drugih predmeta iz XVII i XVIII veka. Kraјem 2003. i početkom 2004. godine nad zapadnim pročeljem postavljeni su mozaici sa predstavom patrona crkve. U sakralnoј topografiјi Beograda Saborna crkva јe od svog podizanja zauzimala naјistaknutiјe mesto.

Igrala јe značaјnu ulogu u mnogim istoriјskim događaјima. Tokom XIX veka u Sabornoј crkvi јe obavljano miropomazanje svih srpskih vladara pre stupanja na presto, a neki od njih su tu i krunisani. Ispred glavnog ulaza u crkvu nalaze se grobovi Dositeјa Obradovića i Vuka Karadžića, dok su uz zidove naosa smeštene grobnice knezova Miloša i Mihaila Obrenovića i crkvenih velikodostoјnika", objašnjava Zavod.

(Telegraf.rs)