Jarčina, Pušin šor, Mala Amerika... Iznenadiće vas šta se krije iza najneobičnijih naziva beogradskih ulica

Pre nego što su ulice Beograda dobile zvanična imena, njihovi nazivi su bili primarno opisni, odražavajući lokalitete, zanate ili istaknute građevine. U ovom tekstu izdvajamo manje poznate i najzanimljivije prvobitne nazive mesta u srpskoj prestonici, ali i otkrivamo brojne anegdote - zašto je Tošin bunar baš Tošin, gde je danas Kratka ulica i zašto su jedan deo grada određeni vemenski period  Beograđani nazivali Momačkom i devojačkom ulicom.

Manje poznati rani nazivi i anegdote

Među manje poznatim ranim nazivima, koji svedoče o specifičnostima Beograda tog doba, izdvajaju se:

Preporučujemo

Fišegdžijska ulica: Kratak deo današnjeg Bulevara Kralja Aleksandra, između Takovske i Beogradske ulice, zvao se tako od 1872. do 1896. godine, verovatno po zanatu fišegdžija koji su se tu nalazili.

Kratka ulica: Nalazila se na Starom gradu, između Skenderbegove, Kapetan Mišine i Milorada Gavrilovića. Zvala se tako od pre 1876. do 1896. godine, ali je nažalost izbrisana sa mape Beograda, ostavljajući samo trag u istorijskim zapisima.

Iza starog spomenika: Ova ulica se prostirala između Bulevara Oslobođenja i Nebojšine ulice na Vračaru do 1895. godine, kada je preimenovana u Bokeljsku ulicu, kako se i danas zove.

Zaboravljeni biseri i neobični nazivi

Budistička ulica: Nalazila se na Zvezdari, između Kozarčeve, Virpazarske i Pljevljanske, a naziv je dobila po Budističkom hramu koji se nekada nalazio u toj ulici. Postojala je od 1931. do 1948. godine, kada je preimenovana u Budvansku. Ovaj naziv je redak primer multikulturalnosti u beogradskoj odonimiji.

Geteova ulica: Kratka ulica od Bulevara kralja Aleksandra do Cvijićeve. Pre 1933. zvala se "Put ka Novom groblju", zatim "Grobljanska", a Geteova od 1933. do 1940. Potom je ponovo bila "Grobljanska" pre nego što je 1946. dobila današnji naziv – Ruzveltova ulica. Promena iz "Grobljanske" u "Geteovu" pa nazad, pa u "Ruzveltovu" ilustruje brze promene i uticaj spoljnih (kulturnih i političkih) faktora.

Električna ulica: Nalazila se između Bulevara kralja Aleksandra i ulice Živka Davidovića, na mestu današnje "Istočne kapije Beograda". Naziv je nosila od 1930. do 1940. godine, a 1946. dobija naziv Luneta Milovanovića. Ime sugeriše ranu industrijalizaciju i modernizaciju grada.

Đurđevdanska ulica: Današnja ulica Miška Jovanovića na Dušanovcu nosila je ime po ovom velikom prazniku od 1925. godine, što je odraz religijskog i tradicionalnog aspekta života u Beogradu.

Nazivi poput "Budistička", "Električna" ili "Fišegdžijska" zvuče neobično u današnjem kontekstu, ali su u svoje vreme bili logični (po hramu, po industriji, po zanatu).

Najzanimljivije i manje poznate priče iz novijeg doba

Savremeni Beograd, uprkos čestim promenama, i dalje čuva pregršt zanimljivih priča i kurioziteta u svojim nazivima:

"Momačka" i "Devojačka" ulica na Zvezdari (Mali Mokri Lug): Prema urbanoj legendi, u Momačkoj ulici živi veliki broj razvedenih muškaraca, a u Devojačkoj razvedenih žena. Ove ulice su se ranije zvale Prva i Četvrta ulica.

Priča o Momačkoj i Devojačkoj ulici pokazuje kako se nazivi ulica, čak i noviji, mogu obogatiti lokalnim pričama i humorom, stvarajući jedinstveni urbani folklor. Iako možda nisu zvanično motivisane, ove anegdote postaju deo identiteta ulice i njenog "života" u svesti građana, prenoseći se usmenim predanjem.

Surčin kao "filmski grad": Ulice u Surčinu nose imena poznatih filmova i umetnika, poput "Sedam samuraja", "Skupljača perja", "Bekima Fehmijua","Federika Felinija", "Pavla Vujisića", "Braće Grim", "Zorana Radmilovića" i "Šeherezadinom".

Šetnja kroz ove ulice može biti poput časa istorije filma ili opšte kulture. Ovo je jedinstven primer tematskog imenovanja.

"Pušin šor": Ulica nazvana po čuvenoj stolarskoj radionici majstora Puše, što pokazuje da i obični ljudi, koji su ostavili trag u lokalnoj zajednici, mogu biti ovekovečeni nazivom ulice.

"Mala Amerika": Nije nazvana po sličnosti života sa Amerikom, već po starijem čoveku koji je nekada živeo u toj ulici i ličio na bivšeg američkog predsednika Ronalda Regana. Još jedna anegdota koja pokazuje kako se "narodni" nazivi formiraju.

"Tošin bunar" u Zemunu: Nazvana po uglednom trgovcu Teodoru Toši Apostoloviću. Legenda kaže da mu se Sveti Nikola javio u snu i naložio mu da iskopa bunar, zasadi drveće i pokloni ga opštini kako bi ga narod pamtio. Ova priča spaja istoriju, legendu i lokalni folklor.

"Kisele vode" na Zvezdari: Naziv po makedonskoj opštini Kisele vode, sa kojom je Zvezdara pobratimljena. Primer međugradske saradnje u odonimiji.

Ostali neobični nazivi: Sremskih bećara, Letnja, Rašina bara, Jarčina – nazivi koji često odražavaju lokalne karakteristike ili humor.

Kontroverze i reakcije građana

Česte promene naziva ulica izazivaju zbunjenost i negodovanje u javnosti, što je prirodna reakcija na brisanje poznatih toponima.

Građani se suočavaju sa praktičnim problemima u snalaženju, a često i sa potrebom za promenom dokumenata, iako Zakon navodi da promena naziva ulice ne zahteva promenu pasoša ili vozačke dozvole, a nova lična karta se ne naplaćuje u potpunosti.

Postoje primeri javnih debata i peticija protiv promena naziva ulica, kao što je slučaj Zemunske ulice, gde je više od 400 ljudi potpisalo peticiju protiv predložene promene.

Reakcije se kreću od kritike do humora. Neki se šale da bi se, ako već ne mogu u inostranstvo, nazivi ulica mogli menjati svakog meseca da bi se stvorio utisak kretanja, što je sarkastičan komentar na učestalost promena.

(Telegraf.rs)