UPOZNAJTE BEOGRAD: Kako su proleteri od močvare napravili Novi Beograd (FOTO)

Priča o "gradu u gradu", koji su za malo manje od dve decenije, na nekadašnoj močvari, sagradili proleteri i mladi entuzijasti, postaje sve zanimljivija kako Novi Beograd postaje finansijski, kulturni i urbani "drugi centar" prestonice Srbije.

Godine 1512. selo Bežanija ima 32 kuće, a njihov broj već 1810. raste na 115. U to vreme stanovništvo Bežanije isključivo je srpsko, ali se, posle odlaska Turaka, za vreme Austrougarske, doseljavaju se i druge nacionalnosti - Nemci, Mađari i Hrvati.

Prvi urbanistički plan, koji predviđa da se Beograd proširi na levu obalu Save, nastaje 1923. godine, ali se zbog nedostatka sredstava i ljudstva, koje će inače močvarni teren pripremiti za gradnju, ovaj plan odlaže na neodređeno vreme. Godine 1924. Petar Kokotović otvora kafanu na Tošinom bunaru sa proročkom imenom "Novi Beograd". Deset godina kasnije, ovom planu dodaje se i ideja o gradnji novog mosta između Beograda i Zemuna, koji je 1929. godine administrativno pripojen gradu Beogradu.

Izgradnja kompleksa Starog sajmišta, koje je, na više od 15.000 kvadrata izložbenog prostora, trebalo da pokaže svu snagu Kraljevine Jugoslavije, počinje 1938. godine. Takođe, beogradska opština, u nameri da razvija ovaj deo grada, potpisuje ugovore sa dve danske građevinske kompanije "Kampksand" i "Hojgard i Šulc", čiji je zadatak da izgrade urbano naselje, a ceo projekat poveren je inženjeru Branislavu Nešiću.

Nakon Drugog svetskog rata, arhitekta Nikola Dobrović pravi prvu skicu urbanističke regulacije Novog Beograda. Ovaj, kao i svi kasniji predlozi, zasniva se na principima "sunčanog grada". Pripreme za izgradnju Novog Beograda počinju 1947. godine, a već u septembru oko 1.500 omladinaca iz pet omladinskih birgada gradi put Beograd - Zemun, prevozi kamen i utvrđuje obalu Dunava.

Tri dana ranije usvojen je prvi petogodišnji plan razvitka Beograda za period od 1947. do 1951. godine i formiran Stručni savet za izgradnju Novog Beograda. Prema ovoj odluci, počinje izgradnja stambenih paviljona, Studentskog grada i nekoliko objekata za potrebe partijske infrastrukture.

Organizovana gradnja Novog Beograda počinje 1948. godine. Ovim povodom, 11. aprila, nedaleko od ušća Save u Dunav, održava se svečanost, na kojoj govore mnogi značajni ljudi iz politike i građevinarstva. Decenijama kasnije, ovaj dan će se i dalje obeležavati kao dan opštine Novi Beograd.

Pretvoren u najveće gradilište u zemlji, ovaj deo Beograda neočekivano brzo postaje "grad u gradu".  Samo u prve tri godine kroz frontovske i omladinske radne brigade prolazi oko 200.000 njegovih graditelja: rednjoškolaca, studenata, radnika i inžinjera iz svih krajeva Jugoslavije. Najbrojnije među njima su seoske brigade iz Srbije. Radi se i danju i noću, bez tehnike: ručno se posipa pesak i meša malter, a konjska zaprega prenosi teži materijal. Pre početka gradnje, močvarno zemljište je nasipano peskom iz Save i Dunava da bi se izdiglo iznad plavnih rečnih i podzemnih voda.

Na spisku prvih graditeljskih uspeha bili su Palata federacije, sa oko 75.000 kvadratnih metara korisnog prostora, Studentski grad i prvi stambeni paviljoni u Tošinom bunaru, na mestu sadašnje mesne zajednice "Paviljoni". Od kasnije podignutih reprezentativnih objekata trebalo bi pomenuti Međunarodni kongresni, kulturni i poslovni "Centar Sava". Geneks-apartmane, zgradu "Jugopetrola", hotele "Hajat" i "Kontinental", najviše kategorije, sa salama za velike poslovne skupove, igralištima, bazenima, restoranima i parkinzima. Čitav prostor je ispresecan modernim saobraćajnicama u dužini od 160 kilometara.

Kako je planirano tokom izgradnje Novi Beograd podeljen je na ukupno 72 bloka, dok staro jezgro sela Bežanija, Ada Međica i Mala Ciganlija, kao i oblast duž autoputa ka Bežanijskoj kosi nisu podeljeni u blokove.

Osim po svojim blokovima, urbanizmu i brojnim velikim firmama koje su smeštene na njegovoj teritoriji, ovaj deo grada poznat je, čak i širom evrope, po svom noćnom životu. Na ovom prostoru nastao je jedan od fenomena koji su obeležili devedesete godine prošlog veka: noćni život na splavovima, stacioniranim uglavnom iza hotela "Jugoslavija", na kojima su pevale zvezde turbo-folk muzike i zabavljale mnoge beogradske "žestoke momke".

Telegraf je pisao i o vremenu koje nam danas deluje sasvim nestvarno, kada iza "Juge" nije bilo splavova.

(M. Stojanović)