UPOZNAJTE BEOGRAD: Znate li koliko prestonica ima kapija? (FOTO)

Verovali ili ne, znali to već ili sada čujete prvi put - Beograd ima čak 19 kapija! Osim dve najpoznatije, nastale u modernom vremenu, "zapadne" i "istočne", ostale uglavnom datiraju iz vremena turske vladavine Beogradom i raspoređene su na ili oko Kalemegdanske tvrđave.

Prve kapije na ulazu u Singidunum grade Rimljani. Ostaci južne kapije biće pronađeni vekovima kasnije, u podrumu Biblioteke grada Beograda. Tamo gde će pešaci 20. i 21. veka čekati da pređu ulicu na semaforima, danas čekaju da uđu u rimsko utvrđenje.

Severozapadna kapija nalazi se onamo gde će, nešto manje vekova kasnije, "porasti" Defterdarova kapija.

KALEMEGDAN - GORNJI GRAD

Iako funkcionalno povezane, ove kapije nisu na istoj liniji, kako bi se sprečila direktna upotreba opsadnih sprava na unutrašnjoj kapiji ako bi bila probijena spoljna.

U 17. veku, u vreme austrijske okupacije, u Beograd dolazi venecijanski inženjer Andrea Kornaro i u jugoistočnom delu Gornjeg grada, na unutrašnjem zidu prema gradu gradi Kornarovu kapiju. Međutim, nakon što su Turci zauzeli Beograd, Kornaro prelazi na njihovu stranu, te narednih 10 godina radi za njih. U 19. veku, kada je izgrađena Sahat kula, Kornarova kapija postaje Sahat kapija. Ona je sa unutrašnjom Stambol kapijom povezana mostom, i to drvenim, kako bi se u slučaju napada mogao spaliti.

Nasuprot Sahat kapiji, unutar severozapadnih unutrašnjih zidina, prema ušću Save u Dunav, nalazi se Defterdarova kapija, do koje se iz Donjeg grada dolazi strmim stepenicama. Desno od nje, gledano iz Gornjeg grada, nalazi se (suva) Česma Mehmed-paše Sokolovića.

Levo od Sahat kapije je Južna kapija, iz Srednjeg veka, koja će u moderno doba biti zatvorena i služiti kao muzej.

U severoistočnim unutrašnjim zidinama, prema Dunavu, čvrsto stoji Despotova kapija. Izgrađena u vreme kada Beogradom vlada despot Stefan Lazarević, ova kapija, zajedno sa Dizdarevom kulom, u 21. veku biće najočuvaniji srednjovekovni deo tvrđave.

Prema Savi postavljena, jugozapadna kapija unutrašnjih zidina, Kralj kapija, na suprotnom je kraju od one posvećene despotu Stefanu. Sagrađena 1725. godine, ona je mostom povezana sa ostatkom grada, a do nje se stiže kratkim stepeništem koje prolazi kraj Rimskog bunara.

Godina je 1690. a svoju kapiju dobija i austrijski car Leopold Prvi. Ova kapija postavljena je u istočnom delu, prema Dunavu, a mostom je povezana sa Zindan Kapijom.

Srednja kapija i pravcu Dunava, Zindan Kapija nastaje sredinom 15. veka i karakteristična je po tome što se nalazi između dve okrugle kule. Iznutra, povezana je sa Despotovom kapijom, dok je sa Leopoldovom povezana spolja. Ipak, Turci je u 18. veku koriste kao tamnicu - zindan - po čemu i dobija ime.

U produžetku Carigradskog druma oko 1750. godine niče unutrašnja Stambol kapija. Ova jugoistočna kapija drvenim mostom je povezana sa Sahat kapijom, a nasutim zemljanim mostom sa trouglastim ravelinom, odakle se put račva: levo je spoljna Stambol kapija, a desno Karađorđeva.

Ova druga nastaje u 18. veku, u čast velikog srpskog vožda Karađorđa, koji ovuda prolazi prilikom zauzimanja tvrđave 1806. godine. Međutim, sedam godina kasnije, Turci se vraćaju na tvrđavu i odlučuju da zazidaju ovu kapiju, "kako ne bi poslužila nekom novom Karađorđu". Ona će biti otvorena tek nakon Drugog svetskog rata.

KALEMEGDAN - DONJI GRAD

Na savskoj strani je Mračna kapija, a u blizini 1736. godine, u slavu habzburškog vladara Karla VI niče Karlova kapija, jedna od retkih baroknih građevina u Beogradu.

U tursko doba, glavni ulaz u beogradsku luku bila je Pristanišna kapija, istočno od Kule Nebojša. Takođe, u ovo vreme postoje i dve vodene kapije: jedna je na zapadnom bedemu Donjeg grada, dok je druga, koja će se koristiti i u 21. veku, na severnom bedemu.

Istočna kapija Donjeg grada, Vidin kapija, nastaje tokom austrijskih proširenja, u 18. veku. Međutim, nepuna dva veka kasnije, Nemci će je, tokom Drugog svetskog rata dići u vazduh.

Varoš, koja se prostire oko tvrđave i zauzima dobar deo onoga što će se vekovima kasnije zvati opština Stari Grad, opasuje šanac, u kom se takođe nalazi nekoliko kapija. One će nestati sa rušenjem šanca.

KAPIJE VAN TVRĐAVE

Južna kapija Varoši je Sava kapija. Ustanici, predvođeni velikim voždom Karađorđem, 1806. godine napadaju Beograd i ulaze upravo kroz ovu kapiju, koju su prethodno otvorili Uzun Mirko i Ostoja Konda.

Tokom okupacije Beograda, u periodu između 1717. i 1739. godine, Austrijanci na Carigradskom drumu grade kapiju. Nju, nakon zauzimanja Varoši, preuzimaju Turci koji je, kao i kapiju na tvrđavi, nazivaju Stambol kapijom. Godinama je koristie za javna pogubljenja i izlaganje pogubljenih, zbog čega će kapija, kada Turci napuste grad, konačno biti srušena 1866. godine. Na ovom mestu kasnije će nastati Pozorišni trg.

U 20. veku Beograd dobija dve moderne kapije: Istočnu i Zapadnu. Prvu čini kompleks tri stambena solitera, u naselju Konjarnik, vidljiv pre prilaza glavnom gradu, a druga podrazumeva poslovnu zgradu Geneks, građenu u vidu dve kule, povezane mostom, tako da izgleda kao vrata grada.

(M. Stojanović)