Zakoračite ulicama stare prestonice: Dok su Beogradom gazili Turci, knez Miloš je odabrao Kragujevac

Foto: Mateja Beljan

Kragujevac - moderan grad, sa svojim soliterima i bulevarima, tek ponekom starom zgradom koja krasi strogi centar grada, teško se danas može zamisliti kao varošica i to prestona, gradić kojim je hodao knez Miloš Obrenović, podigao svoj konak i najvažnije institucije moderne Srbije u periodu od 1818. do 1841. godine. Jer, to nije bio velelepni glavni grad kakvi su vekovima razvijani na Zapadu, to je bio mali dvorski kompleks i izdanak Srbije kakvu danas poznajemo, ponikle od seljaka i ratnika, u srcu Šumadije, okružena poljima i šumama i narodom umornim od turskog ropstva.

Pa ipak, uprkos svim nedaćama i razaranjima, veliki deo ovog nasleđa je očuvan u Kragujevcu i može se videti na tzv. Miloševom vencu. Dovoljno je samo da stavite nogu na binjektaš - običan kamen u travi koji je knez Miloš, čovek niskog rasta, koristio kako bi zajahao konja, i da zakoračite u 19. vek, kada je na mestu današnjeg muzeja bio dvorac srpskog vladara, podignut s namerom podalje od Beograda i turske sablje.

Preporučujemo

Jedino što je od rezidencijalnog kompleksa ostalo je Amidžin ili momački konak. Građevina koja zaista deluje kao najstarija u gradu, u stilu koji podseća na otomanski, otvorena je za posetioce kao deo Narodnog muzeja, odnosno njegove istorijske postavke koja se odnosi na period vladavine kneza Miloša.

Unutra se nalazi i mapa nekadašnjeg dvorskog kompleksa. Konak kneza Miloša, centralno zdanje u kompleksu pao je pod nacističkim bombama i sve što je moglo da se uradi bilo je raščišćavanje ruševina. Konak kneginje Ljubice ili Šareni konak stradao je u strašnom požaru 1884. godine.

Ono što je pridodato 1860. jeste jedan novi konak kneza Mihaila, u vreme izgradnje najmodernija zgrada u Kragujevcu, podignuta po uzoru na bečku arhitekturu. Tako je hteo obrazovani sin kneza Miloša - Mihailo Obrenović. U njemu se nalazi arheološki deo postavke Narodnog muzeja.

Postoji i jedna moderna zgrada, podignuta posle Drugog svetskog rata, a u njoj je smeštena galerija.

No, vratimo se u Stari, beli, Amidžin konak. Tanja Mitrović, viši vodič muzeja, otvara stara drvena vrata konaka koji odiše mirisom prošlosti. U vitrinama stoji bogato ukrašeno oružje koje su znameniti Srbi posedovali u 19. veku - jatagani, kubure, puške kremenjače.

- U 19. veku još uvek smo bili pod turskom vlašću, knez Miloš je naravno, pošto se turska vlast nalazila u Beogradu, on je hteo da se odalji od Beograda i rešio je da Kragujevac bude prestonica Srbije. Na ovom mestu gde se nalazi Narodni muzej, knez Miloš je napravio dvor Obrenovića, prvenstveno Konak kneza Miloša, Veliki konak iz 1817. godine. Bila je jedna spratna građevina, sva od drveta. Na spratnom delu su bile odaje kneza Miloša, on je tu najviše vremena provodio, tu je bila njegova kancelarija gde je rešavao sva državnička pitanja, primao nahijske starešine i druge državnike - priča nam vodič.

Dole su bili Miloševi momci - njegova lična garda. Kao vladar bio je poprilično surov, apsolutistički gospodar koji je prestupe surovo kažnjavao, ali imao viziju nove, mooderne Srbije.

- Jedina sačuvana građevina iz tog perioda je ovaj, Amidžin konak iz 1818. Pripadao je Simi Milosavljeviću Paštrmcu zvanom Amidža, što na turskom znači stric. On je bio vojvoda, domoupravitelj i veliki prijatelj kneza Miloša. Kad knez nije bio u Kragujevcu, Amidža je bio prvi čovek koga su za sve pitali - priča nam Tanja Mitrović.

Međutim, nije dvorski kompleks jedino mesto na kome možete osetiti duh starog, prestonog Kragujevca.

Tu je i stara crkva, koja je tek u kasnijem periodu dobila neobičan zvonik, ali i zgrada stare skupštine.

- Pošto je naravno i za to trebalo da dobije posebnu dozvolu, on dobija dozvolu da može da napravi crkvu, ali da crkva ne sme da bude veća od današnje džamije, a koja se nalazila gde je danas Hotel Kragujevac. Pošto je knez Miloš bio lukav i snalažljiv čovek, on pravi crkvu nižu od tadašnje džamije, ali širu po kvadraturi, tako da ih je nadmudrio.

A baš u porti ove crkve, i to pod vedrim nebom, održavale su se sednice skupštine. Obično su sednice bile o velikim praznicima, a počinjale su molitvom i crkvi.

- Tu je donet čuveni Sretenjski ustav 1835. godine. U drugoj vladavini kneza Miloša Obrenovića, 1859. godine pravi se zgrada Stare skupštine tako da tu nastavljaju da održavaju skupštinska zasedanja, čak i kada je prestonica prebačena u Beograd - priča nam vodič.

Kako danas zgleda ova crkva, kao i zgrada Stare skupštine, koja se nalazi u njenoj porti, možete videti kada od Muzeja pređete Lepenicu.

Inače, u Amidžinom konaku možete videti i kako je izgledala haljina kneginje Ljubice i portret kneza Milana, sina Miloša Obrenovića, prestolonaslednika koji je zbog krhkog zdravlja na prestolu bio samo 26 dana, a onda ga je nasledio mlađi brat Mihailo. Knez Milan preminuo je sa svega 20 godina.

Šta čini "Milošev venac"

Milošev venac je stari deo grada u kojem možete videti neke od najznačajnihih institucija iz doba kneza Miloša. Osim Amidžinog konaka, spomenute Stare - Pridvorne crkve i Stare skupštine, u ovom delu grada nalazi se i prva gimnazija u Srbiji, Knjaževsko serbski teatar (institucija je osnovana 1835. godine, a sadašnja zgrada podignuta je vek kasnije), zgrada stare pijace (tržnice) koja je podignuta davne 1828. godine i već neko vreme se renovira, kao i zgrada Stare livnice koja je građena sredinom 19. veka.

Tu je i Spomenik palim Šumadincima iz 1932. godine, a posvećen je palim borcima u ratovima za oslobođenje od 1804. do 1918. godine.

Inače, na obližnjem "Zastavinom soliteru" stoji ploča koja seča na prvu kragujevačku apoteku.

(Telegraf.rs)