Za ovaj srpski grad Dubrovčani su plaćali „kredit“ gotovo 500 godina

Jedan mali srpski grad gotovo pet vekova donosio je prihod Srbiji — činjenica koja nije široko poznata srpskoj javnosti. Reč je o gradu Stonu, koji je pripadao Srbiji, a u 14. veku, zahvaljujući svojim solanama, postao je žarište sukoba između Srba, Dubrovčana i Bosanaca. Svi su ga želeli za sebe, ali na kraju je, uz visoku cenu, pripao Dubrovniku.

Ston je vekovima bio jedno od najvažnijih mesta na Jadranu zahvaljujući svojim prirodnim bogatstvima — pre svega solanama koje su proizvodile so, izuzetno vredan resurs srednjeg veka. Upravo je zbog ove dragocenosti grad postao meta sukoba i diplomatskih pregovora između tri moćne sile tog vremena: srpskog kraljevstva, bosanske države i Dubrovačke Republike.

Preporučujemo

Godine 1333, tadašnji srpski kralj Stefan Dušan, poznar kao Dušan Silni, zajedno sa bosanskim banom Stjepanom II Kotromanićem odlučili su da preprodaju Ston i poluostrvo Pelješac Dubrovniku. Međutim, prodaja nije bila običan poklon ili trgovina — Dubrovnik se obavezao da plaća godišnji „danak“ od po 500 perpera svakom od ta dva vladara. Taj ugovor, poznat kao Stonski danak, bio je ustvari svojevrsni „kredit“ koji je Dubrovnik vraćao gotovo pet vekova, a podaci o tome i danas se čuvaju u Državnom arhivu u Dubrovniku.

Foto: Shutterstock

Sredinom 15. veka, srpsko i bosansko kraljevstvo su pale pod osmansku vlast, što je označilo kraj plaćanja prvobitnog Stonskog danka — jer više nije bilo kome da se plaća. Međutim, Dubrovnik je tada postao vazal Osmanlijama i počeo je da plaća novi danak, poznat kao harač, sultanu. Ovaj osmanski harač Dubrovnik je izmirivao gotovo do početka 19. veka, sve dok Napoleon nije ukinuo Dubrovačku Republiku.

Ipak, iako je Dubrovnik harač plaćao Osmanlijama, prihod je išao na Svetu Goru u manastir Hilandar - a za to je zaslužna jedna od najhrabrijih srpskih žena. Mara Branković, ćerka despota Đurđa Brankovića i supruga osmanskog sultana Murata II, učestovala je u pregovorima i zalagala se za Dubrovnik. Napornim radom i upornošću izdejstvovala je pobedu - Osmanlije su pristale da harač ide manastiru Hilandar. Mara je time doprinela očuvanju srpskog pravoslavlja pod osmanskom vlašću.

Originalne povelje cara Dušana, priznanice o haraču iz Dubrovačkog arhiva i sultanski firmani potvrđuju autentičnost ove fascinantne istorije. Istoričari i dalje proučavaju ove izvore kako bi bolje razumeli diplomatske i ekonomske odnose u ovom delu Evrope.

Danas Ston, sa svojim moćnim zidinama i čuvenim solanama, koje su inače i najstarije solane u Evropi, stoji kao svedok složenih istorijskih odnosa između Srbije, Bosne, Dubrovnika i Osmanskog carstva. Priča o „kreditu“ koji je Dubrovnik plaćao za ovaj grad otkriva koliko su političke, ekonomske i verske veze bile isprepletene kroz vekove.

(Telegraf.rs)