Jedina reka koja prkosi zakonima fizike: Nalazi se u Srbiji, a ovo zbunjuje naučnike

U srcu južne Srbije protiče reka koja nosi titulu jednog od najređih prirodnih fenomena na evropskom kontinentu. Reka Toplica, po kojoj je čitav okrug dobio ime, predstavlja istinsku geografsku zagonetku, jer je to jedina reka u Evropi koja na prvi pogled - teče uzbrdo. Ovaj fenomen, poznat u nauci kao epigenija, čini je jedinstvenom, ali to je samo jedan od slojeva priče o ovoj vodenoj žili kucavici koja izvire ispod samih vrhova Kopaonika.

Svoj put dug 136 kilometara Toplica započinje podno Suvog Rudišta, odakle se spušta ka Južnoj Moravi kao njena najveća leva pritoka. Ime nije dobila slučajno; ono verno oslikava prirodu njenog sliva, s obzirom na to da gotovo celim tokom iz dubina zemlje izbijaju izvori tople vode. Dok se probija kroz predele od Kopaonika do Doljevca, reka gradi kompozitnu dolinu u kojoj se dramatično smenjuju neprohodne klisure i pitome kotline. U svom gornjem, planinskom delu, gde je narod prepoznaje kao „Toplicu Tijesnu“, ona je uska i plahovita, dok se nizvodno od Kuršumlije širi u dolinu koja dostiže dubinu i do petsto metara, dobijajući ime „Toplica Ravna“. Pred samim ušćem, ona poprima odlike prave ravničarske reke koja kroz Dobriču meandrira u širini i do 35 metara.

Preporučujemo

Ipak, prava magija Toplice odigrava se kod Prokuplja, gde reka prkosi logici reljefa. Fenomen epigenije, koji je prvi naučno utemeljio Jovan Cvijić, podrazumeva da se reka „nenormalno“ useca u više i čvršće zemljište, ignorišući niži i mekši teren u neposrednoj blizini. Ovaj proces, započet pre neverovatnih 25 miliona godina nakon povlačenja nekadašnjeg mora, stvorio je prizor koji i danas ostavlja bez daha. Pri ulasku u Prokuplje, Toplica gotovo u punom krugu obilazi brdo Hisar, ali kako nije uspela da probije korito u prvobitnom pravcu, ona naglo skreće i nastavlja da teče u potpuno suprotnom smeru. Posmatraču koji stoji na vrhu Hisara pruža se nadrealan pogled: reka formira dva paralelna korita i vizuelno ostavlja utisak da savladava uspon, tekući uzbrdo.

Pored prirodne unikatnosti, Toplica je oduvek bila stub života i odbrane ovog kraja. U srednjem veku, ona je štitila utvrđenje na Hisaru, čineći neodvojivi deo odbrambenog sistema starog Prokuplja, o čemu i danas svedoči očuvana kula na njenoj levoj obali. Njen sliv, koji obuhvata više od dve hiljade kvadratnih kilometara, nije samo prirodni rezervat već i ključna saobraćajna trasa. Dolinom Toplice i njene najznačajnije pritoke Kosanice, koja protiče pored čuvene Đavolje Varoši, danas prolazi pruga koja spaja Pomoravlje sa Kosovom.

Iako je epigenija Toplice danas zvanični deo turističke ponude Prokuplja, ovaj prirodni dragulj je i dalje u velikoj meri neukroćen i teško pristupačan, čuvajući svoju tajnu u senci Hisara. Ona ostaje nemi svedok drevnih geoloških promena, reka koja spaja banje, manastire i gradove, ponosno noseći epitet evropskog unikata koji je, uprkos zakonima prirode, odlučio da krene sopstvenim putem.

(Telegraf.rs/Toplica.info)