Zašto je sukob u Sudanu važan za ostatak sveta i kakva je uloga zapadnih zemalja

Tanjug/AP

Borbe u Sudanu između snaga lojalnih dvojici generala dovele su naciju u rizik od kolapsa i mogle bi da imaju posledice daleko izvan granica zemlje.

Obe strane imaju desetine hiljada boraca, stranih pristalica, mineralnih bogatstava i drugih resursa koji bi ih mogli izolovati od sankcija.

Preporučujemo

To je recept za vrstu dugotrajnog sukoba koji je razorio druge zemlje na Bliskom istoku i Africi, od Libana i Sirije do Libije i Etiopije.

Borbe, koje su počele dok je Sudan pokušavao da se prebaci na demokratiju, već su ubile stotine ljudi i zarobile milione u urbanim sredinama, koji su se sakrili od pucnjava, eksplozija i pljačkaša.

U Sudanu besne oružani sukobi između vojnih jedinica lojalnih generalu Abdelu Fatahu al-Burhanu, šefu prelaznog vladajućeg Suverenog saveta Sudana i paravojnih Snaga za brzu podršku (RSF), koje predvodi general Mohamed Hamdan Dagalo, poznat kao Hemedti, koji je i zamenik šefa Saveta.

Pod međunarodnim pritiskom, Burhan i Dagalo su nedavno pristali na okvirni sporazum sa političkim partijama i prodemokratskim grupama, ali je potpisivanje više puta odlagano jer su rasle tenzije oko integracije RSF u oružane snage i budući lanac komandovanja.

Šta borbe znače za komšije Sudana?

Sudan je treća po veličini zemlja u Africi po površini i prostire se na reci Nil. Svoje vode s nelagodom deli sa regionalnim teškašima Egiptom i Etiopijom. Egipat se oslanja na Nil da bi izdržavao svoju populaciju od preko 100 miliona, a Etiopija radi na ogromnoj uzvodnoj brani koja je uznemirila i Kairo i Kartum.

Egipat ima bliske veze sa vojskom Sudana, koje vidi kao saveznike protiv Etiopije. Kairo se obratio obema stranama u Sudanu kako bi tražio prekid vatre, ali je malo verovatno da će ostati po strani ako se vojska suoči sa porazom.

Sudan se graniči sa još pet zemalja: Libijom, Čadom, Centralnoafričkom Republikom, Eritrejom i Južnim Sudanom, koji se otcepio 2011. i sa sobom odneo 75% naftnih resursa Kartuma. Gotovo svi su zaglibili u sopstvenim unutrašnjim sukobima, sa raznim pobunjeničkim grupama koje deluju duž poroznih granica.

"Ono što se desi u Sudanu neće ostati u Sudanu. Čad i Južni Sudan su u opasnosti od potencijalnog prelivanja. Ali što duže (borbe) traju, veća je verovatnoća da ćemo videti veliku spoljnu intervenciju", rekao je Alan Bosvel iz Međunarodne krizne grupe.

Koje spoljne sile su zainteresovane za Sudan?

Arapske zemlje Zaliva su poslednjih godina gledale na rog Afrike dok su pokušavale da projektuju moć širom regiona.

Ujedinjeni Arapski Emirati, rastuća vojna sila koja je proširila svoje prisustvo širom Bliskog istoka i istočne Afrike, ima bliske veze sa Snagama za brzu podršku, koje su poslale hiljade boraca da pomognu UAE i Saudijskoj Arabiji u njihovom ratu protiv Irana koji podržava Huti pobunjenici u Jemenu.

Rusija, u međuvremenu, već dugo ima planove za izgradnju pomorske baze koja može da primi do 300 vojnika i četiri broda u Port Sudanu, na ključnoj trgovačkoj ruti Crvenog mora za isporuke energije u Evropu.

Grupa Vagner, ruska plaćenička grupa sa bliskim vezama sa Kremljom, poslednjih godina je prodrla širom Afrike i posluje u Sudanu od 2017. Sjedinjene Države i Evropska unija uvele su sankcije dvema kompanijama za rudarenje zlata koje su povezane sa Vagnerom u Sudanu zbog optužbi za šverc.

Koju ulogu igraju zapadne zemlje?

Sudan je postao međunarodna parija kada je ugostio Osamu bin Ladena i druge militante 1990-ih, kada je al-Bašir osnažio tvrdolinijašku islamističku vladu.

Njena izolacija se produbila zbog sukoba u zapadnom regionu Darfura 2000-ih, kada su sudanske snage i Janjaweed optuženi da su počinili zločine dok su suzbijali lokalnu pobunu.

Međunarodni krivični sud je na kraju optužio al-Bašira za genocid.

SAD su uklonile Sudan sa svoje liste državnih sponzora terorizma nakon što je vlada u Kartumu pristala da uspostavi veze sa Izraelom 2020.

Ali milijarde dolara zajmova i pomoći stavljene su na čekanje nakon vojnog udara 2021. To je, zajedno sa ratom u Ukrajini i globalnom inflacijom, dovelo privredu u slobodan pad.

Mogu li spoljne sile da urade nešto i zaustave borbe?

Čini se da ekonomski problemi Sudana pružaju mogućnost zapadnim zemljama da iskoriste ekonomske sankcije kako bi izvršile pritisak na obe strane da odstupe.

Ali u Sudanu, kao i u drugim afričkim zemljama bogatim resursima, naoružane grupe su se dugo bogatile kroz mračnu trgovinu retkim mineralima i drugim prirodnim resursima.

Dagalo, nekadašnji čuvar kamila iz Darfura, ima ogromna stočna imanja i eksploataciju zlata. Takođe se veruje da su ga zemlje Zaliva dobro platile za službu RSF-a u Jemenu u borbi protiv pobunjenika koji su orijentisani prema Iranu.

Vojska kontroliše veći deo privrede, a takođe može da računa na biznismene u Kartumu i duž obala Nila koji su se obogatili tokom Al-Baširove duge vladavine i koji na RSF gledaju kao na grube ratnike iz zaleđa.

U međuvremenu, veliki broj potencijalnih posrednika - uključujući SAD, UN, Evropsku uniju, Egipat, zemlje Zaliva, Afričku uniju i blok istočne Afrike od osam zemalja poznat kao IGAD - mogao bi da učini bilo kakve mirovne napore komplikovanijim od samog rata.

"Spoljni posrednici rizikuju da postanu saobraćajna gužva bez policajca", rekao je Aleks De Val, stručnjak za Sudan.

(Telegraf.rs)