Mileova „Marijana“ može da se čita kao pesma: Kratka priča iza velikog umetničkog dela

„Marijana“, ser Džon Everet Mile, 1851. Foto: Wikimedia Commons/Google Cultural Institute/Tate Britain

Ser Džon Everet Mile (1829—1896) bio je engleski slikar, najmlađi učenik Kraljevskih akademskih škola ikada (primljen sa svega jedanaest godina) i jedan od tri osnivača Prerafaelitskog bratstva, antiakademskog pokreta nastalog u Londonu 1848. godine sa ciljem reforme umetnosti i vraćanja slikarskim principima koji su važili pre Rafaela i Mikelanđela; štaviše, pokret je osnovan u njegovom porodičnom domu, a njegova slika „Hrist u kući svojih roditelja“ iz 1850. izazvala je buru u javnosti, strašnu kontroverzu, i prerafaelitima donela preko potrebni publicitet.

„Ofeliju“, koja se drži za ultimativno otelovljenje prerafaelitskih ideala, naslikao je 1851. godine, ali je do sredine te decenije već bio počeo da napušta taj stil i da razvija jedan novi oblik realizma; njegova kasnija dela bila su toliko cenjena i toliko skupa da je postao jedan od najbogatijih umetnika svog vremena, cenjen i poštovan od strane većine kolega i kritičara, mada je bilo i onih koji su mu prebacivali da se prodao, između ostalog i zato što je dozvolio da se jedna njegova slika iskoristi kao reklamu za sapun. I mada je kasnije ta opšta ocena njegovog rada promenjena nagore, poslednjih decenija došlo je do novog obrta pa se njegov doprinos istoriji umetnosti ponovo ceni, dok se on posmatra kao svojevrsni vesnik kasnijih tendencija.

Preporučujemo

Slika o kojoj će danas biti reči, „Marijana“, nastala je takođe 1851. godine, a utemeljena je na liku i sceni iz komada „Mera za meru“ od Vilijama Šekspira, koji je napisan između 1601—1606. Marijana je trebalo da se uda, ali je odbačena zato što je njen miraz propao u brodolomu; njenu priču ponovo je 1830. u pesmi „Marijana“ ispevao veliki lord Alfred Tenison, koja je Mileu poslužila kao još direktnija inspiracija.

„Marijana“, ser Džon Everet Mile, 1851. Foto: Wikimedia Commons/Google Cultural Institute/Tate Britain

Prerafaeliti su često koristili alegorične slike sa ciljem stvaranja željenog narativa radi isticanja moralnih vrlina; a neretko su nadahnuće crpeli upravo iz savremene književnosti i na slike stavljali bezbroj detalja koji je posmatračima omogućavao da „čitaju“ sliku kao što bi čitali, recimo, pesmu. Mile je upravo to izveo sa „Marijanom“: čitava pesma može da se pročita na ovom platnu, od veza na kojem je Marijana dugo radila (to je očigledno iz činjenice da je skoro gotov) do lišća koje se vidi kroz prozor — sve ukazuje na devojku koja je odbačena od svog verenika.

Što se tiče položaja njenog tela, on ukazuje na čekanje i protok vremena, jer je očigledno predugo sedela i sada mora da se istegne kako bi se vratila na stolicu. Zavesa je značajan detalj iz pesme koji nedostaje na slici, ali istoričari umetnosti ukazuju na to, da prizor s druge strane prozora ima sličnu funkciju i ostavlja sličan zloslutni utisak; taj citat iz pesme glasi: „When thickest dark did trance the sky / She drew her casement-curtain by, and glanced athwart the glooming flats“. Još jedan detalj je mali miš na podu u donjem desnom uglu koji se kod Tenisona pominje u sledećem citatu: „The mouse behind the mouldering wainscots shriek'd or from the crevice peer'd about“.

Generalno, „Marijana“ se smatra savršenim primerom Mileove slikarske preciznosti, velike pažnje koju je posvećivao detaljima i izvanredne nadarenosti za kolorizaciju. I još nešto — kada je prvi put izložena na Kraljevskoj akademiji te godine, bila je praćena Tenisonovim stihovima: „She only said, 'My life is dreary, / He cometh not,' she said; / She said, 'I am aweary, aweary,' / I would that I were dead!'“. Inače, namerno nismo ni pokušavali da ih prevodimo s engleskog; nismo kasapi.

(P. L.)