Veliki a kod nas malo poznati svetski slikari: Danas govorimo o Kamaludinu Behzadu

Behzad je rođen oko 1455. godine u Heratu, pokrajina Horasan, a umro je oko 1536. u Tabrizu, u današnjoj iranskoj pokrajini Istočni Azerbejdžan. Bio je istaknuti persijski slikar čiji su stil u minijaturi i učiteljski rad imali ključni uticaj na persijsko islamsko slikarstvo.

Siroče od ranog detinjstva, odgajao ga je u Heratu slikar Mirak Nakaš, koji je uživao pokroviteljstvo timuridskih vladara. Behzad je učio kod svog staratelja i 1486. postao glava heratske škole, poziciju koju je držao do 1506. godine. Pod njegovim vođstvom škola je postala veći umetnički centar nego ikada ranije.

Preporučujemo

Godine 1506. šah Ismail I, osnivač Safavidske dinastije, osvojio je grad, i 1514. postavio svog sina Tahmaspa za upravnika Herata; kada se 1522. vratio u Tabriz, Behzad ga je pratio, i tamo nastavio da uživa kraljevsko pokroviteljstvo.

Imenovan je za upravnika carske biblioteke, zaduženog za izradu složenih iluminiranih i ilustrovanih rukopisa, i tu je poziciju držao do svoje smrti. I kao učitelj i kao slikar, bio je vodeća snaga u razvoju Tabriza kao umetničkog centra, a među njegovim učenicima bili su brojni istaknuti slikari tog vremena.

„Plešući derviši“, Kamaludin Behzad, 1480—1490. Foto: Wikimedia/Kamāl ud-Dīn Behzād

Glavni problem u preciznoj proceni Behzadovog dela je poteškoća u identifikaciji konkretnih delâ koja potiču od njegove ruke.

Jer, ne samo što su njegovi učenici radili blisko oponašajući njegov stil, nego je Behzad postao standard izvrsnosti u svom vremenu, pa su ondašnji kolekcionari označavali remek-dela kao Behzadova sa malo ili nimalo dokaza. Potpisao je malo svojih slika, a samo 32 su mu definitivno pripisane, sve nastale između 1486. i 1495.

Mada mu delo ne predstavlja radikalno odstupanje od ranijih stilova, njegova tehnička veština, kombinovana s originalnošću u kompoziciji i dramatičnim prikazima te njegovo izuzetno poznavanje boja, učinili su ga vodećim slikarem svog vremena.

„Izgradnja tvrđave Karnak“, Kamaludin Behzad, 1494—1495. Foto: Wikimedia/Kamāl ud-Dīn Behzād

U stilu obeleženom harmonijom, humanizmom i gracioznošću, uspeo je da oslobodi minijaturu ukočenosti u prikazu i preterane usredsređenosti na detalje. Behzad je uneo novu energiju i realizam u persijsko slikarstvo.

Dva njegova najranija sačuvana dela su potpisane ilustracije za rukopis Saadijevog „Đulistana“ („Ružičnjak“). Njegovih pet minijatura iz Saadijevog „Bustana“, u prepisu iz 1488, koji se nalazi u Egipatskoj nacionalnoj biblioteci i arhivu u Kairu, mnogi naučnici smatraju najboljim sačuvanim primerima njegovog rada.

Njegova slika „Izgradnja tvrđave Karnak“, nastala oko 1494—1495, jasno pokazuje sposobnost da živo prikaže složenu scenu u bogatoj i fluidnoj kompoziciji, kao i sposobnost da prikaže značajne detalje uz istovremeno uklanjanje nevažnih elemenata.

(Telegraf.rs)