Srpski ustavi iz 19. veka i pitanje veroispovesti: Sve priznate religije su slobodne

Nakon Prvog i Drugog srpskog ustanka počinje nova era srpskog Beograda, ali i previranja, ratova, kriza, rušenja i obnova bogomolja... Međutim, to je i vreme priliva novog stanovništva i momenat kada je trebalo za sve građane obezbediti verske slobode.

I zaista,  burni 19. vek je vreme kada u Beogradu prvu crkvu, uz pomoć države, dobijaju evangelisti, poznato je da se pomagalo i katoličkoj crkvi, pomagalo se i osiromašenom muslimanskom življu da organizuje svoje verske obrede u Bajrakli džamiji.

Preporučujemo

Srpski ustavi i sloboda veroispovesti

Veoma važan akt donet je 1835. godine - čuveni Sretenjski ustav, koji je predstavljao popuštanje kneza Miloša, u to doba poprilično samovoljnog vladaoca sa već zrelim političkim protivnicima.

Ipak, to je bio suviše odvažan korak za državu koja još nije bila zvanično priznata; usledio je spoljni pritisak i ustav je važio samo dve nedelje.

Ali, to je bio prvi put da se ustavom definiše položaj verskih zajednica.

Sretenjski ustav bavi se najpre uređenjem Srpske pravoslavne crkve, ali je propisano i da pripadnici svih religija u Srbiji slobodno mogu da vrše obrede.

Ono što je još definisano, ali i ponavljano u kasnijim ustavima, jeste da se čelnici države, u ovom slučaju knez, kneginja i žene u familiji kneza moraju da budu pravoslavci.

Novi ustav proglašen je 1838. godine pod uticajem Turske i on nije bio povoljan po autonomiju srpske crkve, ali jeste davao slobodu veroispovesti.

Nipošto nije bio povoljan ni po kneza Miloša, koji napušta Srbiju, a "ustavobranitelji" 1842. na presto dovode kneza Aleksandra Karađorđevića. Nakon toga na presto se vraća knez Miloš, potom ga nasleđuje sin Mihailo, a nakon ubistva kneza Mihaila maloletni knez Milan.

Upravo u vreme namesništva tokom vladavine kneza Milana Obrenovića, 1869. godine, donet je u Kragujevcu moderniji srpski ustav.

Državna religija je istočno-pravoslavna i srpski knez mora da bude pravoslavac, ali se garantuje i sloboda svih drugih priznatih vera i zakonska zaštita prilikom vršenja obreda. Građanske dužnosti su, ipak, stavljene na prvo mesto u odnosu na propise vere, što je tekovina modernog sveta.

Pravoslavna vera zaštićena je time što se ograničava delovanje drugih vera na način koji je za državnu religiju nepovoljan, ali garantuje se slobodno i javno vršenje obreda svih veroispovesti priznatih u Srbiji. Zaštitnik prava svih verskih zajednica bio je knez.

Uveden je i državni nadzor nad verama preko ministra crkvenih poslova i uprave unutrašnjih veroispovednih poslova.

Ustav se ponovo menja 1888. godine, kada Srbija dobija moderan i napredan vrhovni zakonski akt i to je doba kada je naša zemlja već bila međunarodno priznata.

Državna religija osta je pravoslavna, ali sve priznate vere bile su slobodne i ne samo to, bile su pod zaštitom zakona, a jedino ograničenje bilo je da se verskim praksama ne vređa javni red i moral, kao i da se ne deluje protiv pravoslavlja.

Vladar, koji takođe mora da bude pravoslavac, zaštitnik je svih priznatih veroispovesti u zemlji.

Postojalo je ministarstvo prosvete i crkvenih poslova, koje je nadziralo verske organizacije. Ministar je primao i žalbe u slučaju zloupotreba crkvenih vlasti.

Kraj 19. veka, mlada srpska država, koju su teški dani tek čekali, imala je ustavom zagarantovana prava i slobode svih priznatih religija, na sličan način na koji se to radi i danas.

(Telegraf.rs)