Crna magla pala na Balkan: Godišnje umre 5.400 Srba zbog kobnog vazduha, jedna država je bezbedna, a u ovim gradovima je najgore (FOTO)

Nakon dolaska zime i hladnog vremena, uobičajena pojava u balkanskim gradovima je povećanost nivoa zagađenja vazduha, čije posledice se manifestuju u vidu guste magle i smoga. Ove zimske kalendarske godine, tri prestonice u bivšim jugoslovenskim državama zabeležile su visok stepen zagađenosti vazduha - Sarajevo, Podgorica i Skoplje.

Vazduh je tihi ubica ljudi: U ovim državama je najsmrtonosniji, a na Balkanu je stanje alarmantno! (STATISTIKA)

Preporučujemo

Do zagađenja vazduha dolazi kada se gasovi i mikroskopske čestice čađi i prašine oslobađaju u Zemljinu atmosferu, što izaziva promenu prirodnog odnosa i koncentracije osnovnih komponenti vazduha. Ponekad ove čestice dospevaju u atmosferu prirodnim putem, na primer, oslobađanjem usled vulkanskih erupcija i prirodnih požara. Ipak, mnogo češće je slučaj da one dospeju u atmosferu kao posledica čovekovih aktivnosti.

Saobraćaj i industrija su osnovni izvori zagađenja vazduha. Tokom sagorevanja različitih oblika goriva u motorima ili fabrikama, osim oslobađanja energije, ispušta se i velika količina štetnih materija, kao što su ugljen-monoksid, ugljen-dioksid, sumpor-dioksid, oksidi azota, pepeo i čađ.

Foto: AP/Tanjug

Ljudi zagađuju vazduh na mnogo načina: paljenjem šuma radi oslobađanja poljoprivrednog zemljišta, vožnjom automobila i aviona, radom u fabrikama i termoelektranama, sagorevanjem ogreva u domaćinstvima. U osnovi gotovo svih oblika aero-zagađenja je potreba čoveka za energijom koja se dobija na račun sagorevanja drveta, uglja, nafte ili prirodnog gasa.

NAJZAGAĐENIJE DRŽAVE U SVETU

Ekološki eksperti početkom godine su sakupili podatke i rangirali 135 zemalja sveta po nivou zagađenosti okoline, a mape su pokazale da su najzagađenije u Evropi Bugarska i Bosna i Hercegovina, dok je Srbija u rangu sa Mađarskom, Poljskom i Ukrajinom.

Rangiranje su izvršili na osnovu pet faktora iz okruženja i to: utrošak energije po stanovniku, emisija ugljen-dioksida od sagorevanja goriva, nivoi zagađenja vazduha, smrti povezane sa zagađenjem vazduha i proizvodnja obnovljivih izvora energije.

Rangiranja i mape su napravljeni tako da kombinuju različite parametre i stimulišu borbu protiv klimatskih promena.

Foto: AP/Tanjug

Prema dobijenim podacima, najzagađenija zemlja Evrope je Luksemburg koji pati od ozbiljnih zagađenja vazduha iz okolnih zemalja, a upravo u rangu sa Luksemburgom su i Bugarska i BiH.

Najmanje zagađene u Evropi su Španija, Portugalija, Francuska, Italija, Britanija i Švedska. Srbija, Ukrajina, Poljska, Belgija, Slovenija, Mađarska, Estonija i Jermenija spadaju u rizičnu grupu, ove zemlje malo deli od toga da uđu u vrh država sa najzagađenijim vazduhom.

Najzagađenija zemlja sveta prema ovoj mapi je Saudijska Arabija, zatim slede Kuvajt, Katar, Bahrein, UAE, Oman, Turkmenistan, Libija, Kazahstan. Najmanje zagađene zemlje sveta su Kenija, Mozambik i Etiopija, zbog toga što u ovim zemljama industrijalizacija nije uzela maha pa je vazduh dosta čist.

Foto: Tanjug/AP

Čak 92 posto svetske populacije živi u mestima ili gradovima u kojima visina zagađenosti vazduha prelazi granicu koju propisuju standardi Svetske zdravstvene organizacije (SZO). Prema njihovim podacima, zagađenje vazduha je odgovorno za smrt više od 6 miliona godišnje.

Skoro sve države u regionu Balkana, osim Hrvatske, imaju vrlo visok procent zagađenosti vazduha.

BOSNA I HERCEGOVINA

Stepen zagađenosti vazduha u BiH veći je za oko četiri i po puta od granične vrednosti koju je postavila SZO što negativno utiče na zdravlje ljudi, ali i životinjskog i biljnog sveta. Stoga je postalo uobičajeno da svake zime stižu vesti o velikom stepenu zagađenosti u Sarajevu, kojem ne pogoduje ni geografski položaj - okružen planinama u kotlini.

Sarajevo, Tuzla i Lukavac prethodnih dana bili su među najzagađenijim gradovima Evrope, a smrtnost od zagađenosti u BiH je 2.000 osto veća u odnosu na SAD.

Foto: Nedim Grabovica/ Klix.ba

Index kvaliteta vazduha na području Ilidže u toku jučerašnjeg dana iznosio je 167, a prema centru grada zagađenje je manje, ali i dalje iznad dozvoljenog. Indeks kvaliteta vazduha na Otoci iznosio je 59, a u centru grada 63.

Opasno zagađenje zabeleženo je i u Tuzli, gde indeks kvaliteta vazduha iznosi 214. Najzagađeniji vazduh je u Lukavcu sa indeksom kvaliteta od 223.

Zbog zagađenja vazduha 2012. u BiH je zabeležen 231 smrtni slučaj na 100.000 umrlih, dok je u Sjedinjenim Američkim Državama 12,1, što implicira da je u BiH u odnosu na SAD smrtnost veća za 2.000 posto.

MAKEDONIJA

Prema merenjima AQICN-a, zagađeniji vazduh nego u bosanskohercegovačkih gradovima zabeležen je jedino u Bitolju, u Makedoniji.

Tako je sredinom decembra iz Skoplja stigla fotografija sa neverovatnim prizorom - vrhovi zgrada izgledali su kao da su u oblacima. Zagađenost vazduha u Skoplju u tom periodu bila je deset puta veća od dozvoljene, pokazale su merne stanice.

Foto: Profimedia/AFP

Maksimalna granica, koju propisuje Evropska unija za prisustvo PM10 čestica (čestica dijametra manjeg od 10 mikrometara) u vazduhu, je 50 mikrograma, a u skopskom kvartu Karpoš izmereno je 383 PM čestice na kubni metar.

Vazduh je mirisao na zapaljenu plastiku, a Skoplje, ali i Tetovo, Kumanovo i Bitolj godinama se suočavaju sa velikom zagađenošću.

Gradske vlasti Skoplja su radi smanjenja nivoa zagađenosti u proteklom periodu prskale ulice specijalnom hemikalijom, uvodili besplatan gradski prevoz i sistem par-nepar, ali su rezultati izostali.

CRNA GORA

U Podgorici je u novembru, prema izveštaju crnogorske Agencije za zaštitu životne sredine, zabeležena povećana zagađenost vazduha česticama PM10.

- Četiri dana srednje dnevne vrednosti koncentracija suspendovanih čestica PM10 tokom novembra bile su iznad propisane granične vrednosti - navodi se u izveštaju.

Foto: Tanjug/FENA/Almir Razic

Merenja pokazuju da je najveća koncentracija PM10 čestica zabeležena 26. novembra i iznosila je 94,59 mikrograma po metru kubnom.

Propisana granična vrednost PM10 čestica u vazduhu je 50 mikrograma po metru kubnom, a ova vrednost se ne bi smela prekoračiti više od 35 puta godišnje.

Osim Podgorice, prema podacima Agencije, Pljevlja su grad sa najvećim problemima vezanim za zagađenje vazduha, koja potiču od Termoelektrane, rudnika uglja, deponija i kotlarnica na ugalj.

SRBIJA

Svetska zdravstvena organizacija procenila je da svake godine u Srbiji zbog zagađenja vazduha prerano umre više od 5.400 ljudi, izjavila je u septembru šefica SZO Evropskog centra u Bonu za životnu sedinu i zdravlje Elizabeta Paunović.

Najcrnje tačke su Beograd, Valjevo i Užice. Koliko je situacija crna - dokazuju posledice srpskog uzdaha koje mogu biti kobne. Struka tvrdi - zagađeni vazduh, osim što razboljeva pluća, sve više dovodi i do moždanog ili, pak, udara srca.

Prinstkrin: amskv.sepa.gov.rs

Sa dolaskom hladnih dana i pokretanjem kućnih ložišta, vazduh u Beogradu je sve zagađeniji iz dana u dan.

Kako pokazuju poslednji podaci Agencije za zaštitu životne sredine, vazduh je u četvrtom od pet stepena zagađenosti na tri lokacije gde se vrše merenja: na Starom gradu, u Bulevaru despota Stefana i na Novom Beogradu.

Vazduh je dobar na Mostarskoj petlji, a odličan na Vračaru i Zelenom brdu na Zvezdari.

(L.C.)