Vek od smrti velikog srpskog slikara Stevana Todorovića: Ovo je njegova životna priča

Stevan Todorović, vodeći slikar nacionalnog romantizma u Srba, uz poetu Đuru Jakšića i Novaka Radonića, autor niza poznatih dela na temu prelomnih istorijskih događaja srpskog naroda, član Srpske kraljevske akademije, ovaj svet napustio je 22. maja 1925. pre stotinu godina.

Široj javnosti Todorović je verovatno najpoznatiji po kompoziciji Sveti Sava blagosilja Srpčad ili po platnu kojim je ovekovečio pogibiju, pored topa, hajduk Veljka Petrovića.

Preporučujemo

Znamenit je takođe po nizu često reprodukovanih portreta velikana devetnaestovekovne Srbije, poput kneza Mihaila Obrenovića, kraljice Natalije, kralja Milana, Gedeona Dunđerskog, Đure Daničića, Kornelija Stankovića, Miše Anastasijevića, Nićifora Dučića, Janka Šafarika, Jovana Ristića i drugih.

U Srbiji poznih Obrenovića njegovi radovi krasili su kancelarije brojnih državnih tela, sve do kapetan Mišinog zdanja, odnosno ondašnje Velike škole, današnjeg Rektorata Univerziteta u Beogradu.

U poznijoj fazi, osim istorijskih kompozicija s nacionalnom tematikom, više se bavio potretisanjem, kako savremenika tako i važnih ličnosti srpske istorije i kulture, poput pomenutog hajduk Veljka ili Stevana Sinđelića, a još više ikonografijom, oslikavanjem crkava, kako na prostoru centralne Srbije tako i u Vojvodini.

Poslednjih decenija 19. veka, Stevan Todorović bio je najplodniji srpski ikonograf. Smatra se da je izradio oko 300 portreta i probližno 700 ikonografskih dela.

Oslikao je oko 20 ikonostasa, kao u beogradskoj Vaznesenskoj crkvi ili u Topčideru, u Idvoru, Opatovcu, Brčkom, Pakracu, Perlezu, Negotinu.

Kao slikar, imao je izrazit smisao za tonsko nijansiranje. Njegovi idealizovani portreti karakteristični za bečku školu sredine 19. veka, kada se on tamo školovao, određuju ga kao poslednjeg predstavnika bečkog akademizma u srpskom slikarstvu.

Rođen je u Novom Sadu, aprila 1832.

Otac je bio učesnik Karađorđeve bune, Prvog srpskog ustanka. U Austriju, severno od Save, prešao je kada ustanak ugušen oktobra 1813.

Osnovno školovanje, koje je započeo u rodnom gradu, i nižu gimnaziju, učio je u Segedinu. Imao je 14 godina kada ga je otac odveo u carski Beč, prestonicu carstva Habzburga, sa idejom da pohađa tamošnji Licej, filozofiju.

Dve godine potom poznata revolucionarna dešavanja širom Evrope, pa i u Beču, omela su mu uredno školovanje. Pridružuje se tih dana lokalnoj poluvojnoj formaciji sastavljenoj od bečkih školaraca.

Naredne 1849. ostao je bez oca, pa je brigu o njemu preuzeo očev brat, inače preduzetnik, pivar.

Iako je stric nastojao da ga uputi u poslovanje, u zaradu, ubrzo je uočio da su Stevanove preokupacije vezane za umetnost, likovno izražavanje. Srećom, podržao je njegove sklonosti, uputivši ga na umetničko obrazovanje u Beč, a onda i u Minhen, gde je boravio 1853.

Sa jedne strane, pohađao je časove slikarstva kod Valdmilera i Rala, bečkih profesora, sa druge, redovno je studirao na Slikarskoj akademiji u carskom Beču.

Družio se tih godina sa bečkim Srbima, poput Kornelija Stankovića, Branka Radičevića, Ljube Nenadovića, pa i bitno starijeg Vuka Karadžića. Zanimala ga je takođe muzika. Bavio se pevanjem, poezijom, glumom.

Po okonačanju Akademije vraća se u Novi Sad 1855. godine. Iz tog perioda datira još jedno polje na kom je postigao zavodne rezultate, gimnastika. Radio je na popularizaciji vežbanja između ostalog u srpskoj gimnaziji u tom gradu. Prijateljevao je sa velikim Jovanom Đorđevićem, tada gimnazijskim profesorom u Novom Sadu, osnivačem tamošnjeg Srpskog pozorišta i potonjim upravnikom Nacionalnog teatra u Beogradu. Đorđević je još poznatiji kao autor teksta srpske himne Bože pravde.

Naredne godine Todorović dolazi prvi put u Beograd, zajedno sa Kornelijem Stankovićem, I to kao pevač u trupi koju je predvodio Stanković. Bila je to turneja Kornelija Stankovića po nizu gradova tokom koje je Stevan Todorović nastupao kao koncertni pevač.

Odlučuje potom da se nastani u Beogradu, 1857. godine.

Otvorio je ubrzo školu slikanja, u kući ikonopisca Milije Markovića, koja je inače, sasvim neobično, bila poznata i po fiskulturi, gimnastici koja je bila obavezna za njegove učenike.

U skladu sa željom kneza Mihaila bio je vaspitač njegovog vanbračnog sina Velimira.

Pošto se oženio kćerkom uticajnog Matije Bana, književnika i profesora, inače rodonačelnika agencijskog novinarstva u Srba, koja je takođe učila slikarstvo, zajedno borave na usavršavanju u Italiji, Firenci, Rimu. Potonji tumači Todorovićevog dela saglasni su da su veliki italijanski majstori Rafaael, Ticijan, Furini, ostavili bitnog traga kao estetski uzori njegovog likovnog izraza.

Izvesno vreme predavao je crtanje na Tehničkom fakultetu Velike škole, da bi se potom skrasio kao gimnazijski profesor. Penzionisao se posle 28 godina staža gimnazijskog profesora, 1894. godine.

Stevan Todorović bio je takođe i osnivač Beogradskog pevačkog društva i njegov dugogodišnji predsednik.

Pokretač je "Prvog srpskog društva za gimnastiku i borenje" kakoje glasio zvanični naziv, kao i sportskog društva "Dušan Silni".

Potonji nastavljači priznaju ga za rodonačelnika Sokolskog pokreta kod Srba.

Ubrzo po dolasku u Beograd 1857. pridružio se diletantskoj pozorišnoj trupi, sa kojom je dugo nastupao. Bio je isto tako naš prvi pozorišni slikar. Bavio se dekoracijom, enterijerima, nošnjama, izradom figuralnih ukrasa.

Izlagao je u Rimu na Međunarodnoj izložbi 1911. u sklopu paviljona Kraljevine Srbije.

Uspelo mu je da se ostvari ne samo kao umetnik, nego nego i na drugim poljima. Otadžbina mu takođe nije ostala dužna, prijemom u nacionalnu akademiju, tada Srpska kraljevska, današnja SANU, stekao je izvesno najviše priznanje koje je mogao dobiti. Bio je pritom član i ruske Imperijalne akademije u Sankt Peterburgu, a u članstvo ga je primilo i jedno italijansko umetničko društvo.

Bio je to ispunjen život. Svestrani Steva Todorović po opštoj oceni bio je oličenje nacionalnog radnika koji je bitno doprineo svom narodu na različitim poljima, u vremenima ubrzane evropeizacije, prihvatanja uzora iz Srednje Evrope, što je Todorović svesrdno zastupao.

Kada je napustio ovaj svet maja 1925. u Beogradu, imao je pune 93 godine.

(Telegraf.rs/Tanjug)