OVO MOŽE SAMO KOD NAS: Ulica nosila ime po ubici, a zatim ponela ime njegove žrtve (FOTO)

Članovi Crvene pravde, koja je rešila da nasiljem odgovori na Obznanu. Sleva nadesno: Alija Alijagić, Nikola Petrović, Rodoljub Čolaković, Stevo Ivanović i Dinko Lopandić. Foto: Wikimedia Commons/Zbornik sećanja aktivista jugoslovenskog revolucionarnog radničkog pokreta

Alija Alijagić se rodio 20. novembra 1895. godine u Bijeljini, u staroj begovskoj porodici koja je jako osiromašila sa slomom osmanlijske vlasti. Zbog toga je završio stolarski zanat i sa šesnaest godina postao aktivan pripadnik sindikalnog pokreta.

Preporučujemo

Već 1919. godine postaje član Komunističke partije Jugoslavije koja se tada zvala Socijalistička radnička partija (komunista), a koja je poznato ime dobila na Drugom kongresu u Vukovaru već naredne godine.

Milorad Drašković se rodio 10. aprila 1873. godine u Polomu, rudarskom naselju u današnjoj opštini Gornji Milanovac. Pravni fakultet je završio u Beogradu, a u Francuskoj se specijalizovao za mlekarstvo. Proganjan je tokom poslednjih godina dinastije Obrenović, a 1900. osniva najsavremeniju mlekaru u Srbiji, i to u Smederevu.

1905. postaje ministar narodne privrede, a tri godine kasnije prodaje mlekaru i prelazi na dužnost direktora Izvozne banke. 1914. godina zatiče ga na položaju ministra građevine i saobraćaja, dok tokom povlačenja preko Albanije biva i ministar vojni. Posle rata je bio učesnik pregovora u Parizu, te konačno postao ministar unutrašnjih poslova.

Milorad Drašković, srpski privrednik i političar, autor zloglasne Obznane kojom je 1920. zabranjen rad KPJ i suspendovano radničko pravo na štrajk. Foto: Wikimedia Commons/Youth Organization of the Democratic Party

Teroristička organizacija Crvena pravda osnovana je u Zagrebu februara 1921. godine od strane radikalnog krila KPJ, zapravo, nezadovoljnog podmlatka njenog koji se protivio politici pasivnog otpora partijskog lidera Sime Markovića i koji je smatrao da se nakon Obznane samo nasiljem može odgovoriti na nasilje državnih organa.

(Obznana je bila dekret kojim je 30. decembra 1920. nakon velikog uspeha KPJ na izborima zabranjen rad toj političkoj organizaciji i svim sa njom povezanim sindikatima, te kojom su suspendovana prava radnika na štrajk. Ona nije bila ukaz jer nije bila potpisana od strane kralja već samo od strane nadležnog ministra Draškovića, te je sa pravnog stanovišta bila "parče papira".)

Osnivač Crvene pravde bio je Rudolf Hercigonja, a među ostalim članovima — od kojih treba pomenuti Nikolu Petrovića, Rodoljuba Čolakovića, Stevu Ivanovića i Dinka Lopandića — bio je i Alija Alijagić.

Manifest Crvene pravde nedvosmisleno govori šta je njihov cilj:

Beograđani, koji su izabrali komunistu za gradonačelnika, masovno protestuju protiv Obznane kojom je 1920. zabranjen rad KPJ i suspendovano radničko pravo na štrajk. Foto: Wikimedia Commons/generalmihailovich.com

"Buržoazija se okomila na Partiju u nadi da će tako ugušiti glas onih koji u socijalnoj revoluciji vide jedini spas za našu zemlju, kao i za ostali svijet.

Ali buržoazija se vara. Na njezin teror jugoslovenski revolucionari odgovaraju svojim crvenim terorom i osnivaju svoju revolucionarnu organizaciju, koja će oružjem prisiliti buržoaziju da povuče Obznanu, da ponovo dozvoli rad Komunističkoj partiji i ostalim organizacijama radničke klase".

Crvena pravda je brzo počela da se širi i da u svoje redove uvlači brojne skojevce, pa je tako već u aprilu mesecu Nikola Petrović u Beogradu pokušao da izvrši atentat na Milorada Draškovića, dakle ministra unutrašnjih poslova i autora Obznane, dok je izlazio iz restorana "Kolarac".

Spomenik Aliji Alijagiću u Delnicama, gradu u Gorskom kotaru u kojem je izvršio atentat na jugoslovenskog ministra policije Milorada Draškovića. Foto: Wikimedia Commons/Pinki

28. juna, na Vidovdan, Spasoje Stejić je pokušao atentat na regenta Aleksandra (kralj Petar I je još uvek bio živ, ali bolestan) tako što je bacio dinamit na njegov automobil, ali ovaj pokušaj nije useo.

Tada Hercigonja počinje da priprema novi atentat na Draškovića, ali se ubrzo povlači iz te priče, zvanično "jer ideje iz manifesta nisu još populizirane" a nezvanično zbog pritiska partijskog rukovodstva. Ipak, Alijagić, Lopandić i Čolaković, odlučuju da nastave sa pripremama i da pokušaju da ubiju ministra policije.

Tako 21. jula u Delnicama, u Gorskom kotaru, Alija Alijagić ubija Draškovića dok se lečio od grudne bolesti. Biva uhapšen i obešen, ostali bivaju osuđeni na dugogodišnje zatvorske kazne, a Hercigonja uspeva da pobegne preko granice. Crvena pravda prestaje da postoji, a režim već 2. avgusta donosi još represivniju meru: zloglasni Zakon o zaštiti državi.

Nakon rata i revolucije, jedna ulica na Petlovom brdu dobija ime Alije Alijagića. Početkom XXI stoleća naziv ulice se menja. Danas se zove, ni manje ni više, Ulica Milorada Draškovića. Tako je žrtva atentata smenila atentatora. Barem do nekog novog režima. Tako je to kod nas.

(O. Š.)