"SRBIJA JE SLOBODIJA": Kamera pre 105 godina snimila nestvaran događaj na kapiji Dušanovog grada (FOTO)

Srpski vojnik sa dva Turčina, u stvari poturčena Srbina, na kapiji ispred Dušanovog Grada iznad Skoplja, 1913. godine. Foto: Balkanski rat u slici i reči br. 13/unilib.rs

Oslobođenje srpskih krajeva na jugu i zapadu Balkanskog poluostrva, krajeva koji su vekovima bili pod vlašću stranih zavojevača, što Osmanlija što Austrijanaca, došlo je u zadnjih čas. Može se čak kazati, na temelju kasnijih događaja, da je došlo i prekasno jer se naša država i pre svega identitet na tim prostorima nisu uspeli da konsoliduju u punom smislu i u pravoj meri (inače bi svi ti krajevi još uvek bili u sastavu naše države).

Posebno se to odnosi na one delove srednjevekovne srpske države koji su u međuvremenu postali sporni, kao što je slučaj sa Makedonijom koja je bila podeljene vernosti između nas i Bugara, i samostalne struje. Argumenti sve tri strane bili su prilično jaki, a sticajem neverovatnih okolnosti na kraju je pobedila treća, koja pre sto godina nije imala nikakve šanse na uspeh, tako da je danas Makedonija nezavisna zemlja (sa čim ova redakcija nema nikakav problem).

Ipak, pre stotinu i pet godina, Skoplje, kao prestonica Srpskog carstva u kojoj je krunisan Stefan Uroš IV Dušan Silni, bila je čvrsto u našim šakama i mi smo imali tvrdu nameru da tako i ostane. To može da se zaključi i iz ondašnje štampe. Slika priložena iznad objavljena je u specijalizovanom nedeljniku "Balkanski rat u slici i reči" koji je u tom svom 13. broju od 14. aprila 1913. godine doneo i izuzetno interesantan opis fotografije.

Ispod oznake "Iz nove Srbije" stoji ta slika, a ispod nje sledeći tekst: "Na kapiji Dušanova Grada. Vekovni san srpskoga naroda ostvario se. Što je nekad bilo naše sad je opet evo naše. Na Dušanovom gordom gradu nad Skopljem opet se ponosno vije srpska zastava, a na kapijama gradskim srpski vojnik stražari, onaj silni, hrabri, smeli, neustrašivi vojnik, koji je svojim vojničkim vrlinama i ljubavlju prema svome narodu i Otadžbini, zadivio ceo svet.

U Grad pod Turcima Srbin nije smeo; danas pod Srbima slobodno je svakome gde hoće. Dva stara Turčina, koji se tim imenom zovu samo zato što su im stari prevrnuli verom, a u stvari su Srbi, koji i danas sem srpskog drugog jezika ne znaju, prilaze stražaru, i mole ga za dozvolu, da uđu u grad. I sad su se upustili u razgovor divni naš seljak pod oružjem i braća mu druge vere, pa i jednom i drugom milo, — što se bratski razumeju i što Srbin 'Turčinu' ne natura teškoću ropstva, jer Srbija je slobodija..."

(O. Š.)